101 Alınan Çekler Hesabı, Türk Ticaret Kanunu'na göre bir kambiyo senedi olarak belirtilen çekte, Üçlü bir ilişki vardır. Çeki Düzenleyen kişiye Keşideci, Çek bedelini ödeyecek olana muhatap ( Kanun bu bir bankadır ), çeki elinde bulunduran kişiyede lehdar denir.

Çekte, Keşide günü ve yeri, çeki düzenleyenin imzası ile ödenecek tutarın belirtilmesi gerekir. Bankaya lehtar tarafından verildiği an ödenmesi gereken kıymetli bir evrak olan çekte vade yoktur, görüldüğünde ödenmesi esastır.

 

Bir çek, keşide edildiği yerde ödenecekse 10 gün, keşide edildiği yerden başka bir yerde ödenecekse 1 ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Ödeneceği memleketten başka bir memlekette keşide edilen çek, yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise 1 ay ve ayrı ayrı kıtalarda ise 3 ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu Süreler, çekte keşide günü oalrak gösterilen tarihten itibaren işlemeye başlar.

Ancak, uygulamada keşide gününe ileri bir tarih yazıkmakta ve ticari geleneklere göre de bu tarihten önce tahsil edilmeyip çeklerin vadeli olarak kullanıldığı görülmektedir. Çek, Belirli bir kişinin emrine yazılırsa " Nama " yazılı çek adını alır. Bu durumda çekin lehdarı bellidir. Lehdarı belli olmayan, yani belirli bir kişinin emrine yazılmamış ise " Hamiline " yazılı çek olur.

İşletmede giderler, elde edilen varlıklar ya da borçlar çekle ödenebildiği gibi, gelirlerin ya da varlıkların karşılığı olarak da çekte alınabilir.

 

Çek Aldığımız Zaman   : 101 Alınan Çekler Hesabını

 

Çek Verdiğimiz Zaman : 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı Kullanılmaktadır.

 

A) 101 Alınan Çekler Hesabı

 

Bu Hesapta, İşletmenin almış olduğu çeklerin giriş ve çıkışlarının takini yapılır.

 

BORÇ	101 ALINAN ÇEKLER HESABI		ALACAK
ÇEK GİRİŞLERİ  ( + )		ÇEK ÇIKIŞLARI ( – )
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

Çeklerin bu hesaba girişi gerçek ve tüzel kişilerden alınan çeklerden oluşur ve bu hesabın bir alt hesabı olan çek portföyü hesabında gösterilir.

 

101 Alınan Çekler Hesabı

101.01 Müşteriden Alınan Çekler Hesabı

101.02 Tahsile Verilen Çekler Hesabı

101.03 Teminata Verilen Çekler Hesabı

101.04 Karşılıksız Çekler Hesabı

 

Bu Şekilde bir alt hesap kullanmadaki sebep çekte vade olmadığı içindir. Çek ile ilgili işlemlerde vade olmadığı içindir. Çek ile ilgili işlemlerde vade olmadığından çekin vadesinden önce bankaya tahsile yada teminata gönderilmesi yada yine vadesinden önce satıcıya ciro edilmesi resmi olarak mümkün değildir, resmi olmamasına karşın vadesinden önce teminata, satıcılara verilmektedir. Çeklerin vadelerinde ödenmeleleri durumunda ödenmeyen çekler karşılıksız çekler hesabında takip edilir.

 

Örnek : İşletmenin Alacağına Karşılık Alıcısından 3.000 ₺ Çek Almıştır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	101 ALINAN ÇEKLER HESABI  101.01 Müşteriden Alınan Çekler     120 ALICILAR HESABI          Alıcılardan Çek Alınması Kaydı	3.000	3.000
	TOPLAM	3.000	3.000

 

BORÇ	101.01 MÜŞTERİDEN  ALINAN ÇEKLER HESABI		ALACAK
3.000		–
3.000		–

 

İşletmeye olan bir borcundan dolayı çeki veren alıcılar hesabında bir azalış olacağından bu hesapta alacaklandırılır. Alınan çekler hesabında alınan çek tutarı kadar bir artış olacağından bu hesap borçlandırılır.

 

Örnek : İşletme alıcılardan aldığı 3.000 ₺ çeki tahsil etmiştir. ( Banka Masrafı Dikkate Alınmamıştır )

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	100 KASA HESABI  100.01 TL Kasası     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.01 Müşteriden Alınan Çekler    Müşteriden Alınan Çekin tahsil Kaydı	3.000	3.000
	TOPLAM	3.000	3.000

 

BORÇ	101.01 MÜŞTERİDEN  ALINAN ÇEKLER HESABI		ALACAK
3.000    1 Nolu Yevmiye Kaydı		3.000 2 Nolu Yevmiye Kaydı
3.000		3.000

 

Alıcıdan alınan Çeklerin takip edildiği 101 Alınan Çekler Hesabının bir alt ( Yardımcı ) hesabı olan müşteriden alınan çekler hesabında olan bu çeklerin üzerinde yazılı tarihte ve yine üzerinde yazılı bankadan tahsil edilmesi gerekir. İşletme çekin üzerindeki bankaya giderek bu çeki tahsil eder ve aldığı paranın tamamını kasaya koyacaksa yukarıdaki kayıt yapılır. Fakat bu paranın bir kısmı kasa bir kısmı da bankaya yatırılacaksa 100 Kasa Hesabından başka bir de 102 Bankalar Hesabı Kullanılacak.

Yukarıdaki kayıtta 101 Alınan Çekler Hesabındaki çeklerin tahsil edilmesi durumu, hesaptan çek çıkışı anlamına gelir. Bu çek çıkışı, hesapta bir azalış yaratacağından hesap alacaklandırılır. 100 Kasa Hesabı aktif karakterli olduğundan bu giriş sonucu hesap borçlandırılır.

 

B) 101 Alınan Çekler Hesabı ( Vadeli Çek İşlemleri )

 

Alıcılardan alınan ve çeklerin takip edildiği 101 Alınan çekler Hesabının bir muavin ( Alt veya Yardımcı ) hesabı 101.01 Müşteriden Alınan Çekler, henüz tahsil edilmemiş, tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlendiği bir hesaptır. Çekler, bu hesabın bir alt hesabı olan 101.01 Müşteriden Alınan Çekler hesabında iken, işletme çekin tahsili işlemini banka aracılığı ile yapabilir. Çeklerin Bankaya gönderilmesi tahsil işleminin yanı sıra teminat içinde olabilir. Bu Nedenle hesabın alt hesapları olması gerekir.

 

101 Alınan Çekler Hesabı

101.01 Müşteriden Alınan Çekler Hesabı

101.02 Tahsile Verilen Çekler Hesabı

101.03 Teminata Verilen Çekler Hesabı

101.04 Karşılıksız Çekler Hesabı

 

Bu Şekilde bir alt hesap kullanmadaki sebep piyasadaki uygulamalardır. Aslında Çekte vade olmadığı için çek ile ilgili işlemlerde vade olmadığından çekin vadesinden önce bankaya tahsile yada teminata gönderilmesi yada yine vadesinden önce satıcıya ciro edilmesi resmi olarak mümkün olmadığı fakat mümkün olmamasına karşın çekin vadesinden önce bankaya tahsile yada teminata gönderilmesi yada yine vadesinden önce satıcıya ciro edilmesi Piyasa ortamında yapılmaktadır.

 

Alınan Çekin Tahsil İçin Bankaya Gönderilmesi :  İşletme alıcısından aldığı 12.000 ₺ 3 Adet Çeki vadesinden önce Bankaya tahsil için Göndermiştir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	101 ALINAN ÇEKLER HESABI   101.02 Tahsile Verilen Çekler     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.01 Müşteriden Alınan Çekler    Çekin Tahsili için Bankaya Gönderilmesi Kaydı	12.000	12.000
	TOPLAM	12.000	12.000

 

Alacağımıza karşılık alıcılardan alınan bir çekin vadesinden önce tahsil için bankaya gönderilmesi sırasında 101 Alınan Çekler Hesabının alt hesapları aktif hesaplar gibi çalışır. Buna göre çek, 101.01 Müşteriden Alınan Çekler hesabından çıktığı için ve hesapta bir azalış olduğundan bu hesap çekin tutarı kadar Alacaklandırılır. Çek bankaya tahsil için gittiğinden çekin tutarı kadar tahsile verilen çekler hesabında bir artış olacağından, bu hesap borçlandırılır. Her iki alt hesapta 101 Alınan Çekler Hesabının bir alt heseabı olmasından dolayı yapılan kayıtta bu ana hesap hem borçlu hem alacaklı konumundadır.

 

Örnek:  Bankaya tahsil için gönderilen çeklerden ilkinin vadesi gelmiş ve tahsil edilmiştir. ( Tahsil işlemi ve bu işlemden dolayı oluşan banka masrafı yevmiye Maddesi 7/A seçeneğine göre yapılacaktır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	102 BANKALAR HESABI  770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.02 Tahsile Verilen Çekler    Vadesi Gelen Çekin Tahsilat Kaydı	3.960      40	4.000
	TOPLAM	4.000	4.000

 

Bankaya tahsile gönderilen çek bu bankadaki işletmenin tahsile verilen çekler hesabına bir giriş yarattığı için hesap ilk önce borçlandırılırmıştır. Vadesi gelen çekin ilgili alıcı tarafından ödenmesi durumunda ise, bankadaki tahsile verilen çek hesabında çekin tutarı kadar azalma olacağından, bu hesap alacaklandırılır. Yapılan Masraf aktif karakterli 770 Genel Yönetim Giderlerinde bir artış yaratacağından hesap yevmiye kaydında borçlu tarafta olacaktır. 7/B seçeneğine göre kayıt yapılacak olsaydı, yukarıda yapılan kayıtta sadece 770 Genel Yönetim Giderleri hesabının yerine 794 Çeşitli Giderler Hesabı yazılacak geriye kalan hesaplarda herhangi bir değişiklik olmayacaktır.

 

Çeki tahsil eden banka bu işlem için bir masraf veya komisyon alabilir. Alınacak bu gider işletme için bir yönetim gideridir. Yevmiye kayıtlarında bu gider hesaplarının borç tarafta olmasının nedeni, gider hesaplarının aktif karakterli işlemesinden kaynaklanmaktadır.

 

Banka Çek tahsil ettiği zaman alacağı masraf tutarını da düşerek işletmenin o bankadaki cari hesabına diğer bir deyişle vadesiz ticari mevduat hesabına yatırır. Bu nedenle işletmenin bankadaki hesabının tutarı artacağından, ilgili hesap nakit girişinden dolayı borçlandırılır.

 

Örnek : İşletme Bankaya Tahsil için gönderdiği ikinci çekin vadesi gelmiş ama ödenmediği için işletme 4.000 ₺ çeki bankadan geri almıştır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
3	101 ALINAN ÇEKLER HESABI   101.01 Müşteriden Alınan Çekler     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.02 Tahsile Verilen Çekler    Vadesinde Ödenmeyen Çekin Geri Alınması Kaydı	4.000	4.000
	TOPLAM	4.000	4.000

 

Aslında bankaya gönderme işleminin tersi olarakta nitelendirebileceğimiz bu kayıtta Müşteriden Alınan çekler yerine başka bir alt hesapta ( Vadesinde Ödenmeyen Çekler ) açılabilir. Bu ödenmeyen çek ilgili firma ( Alıcılar ) tarafından ödenebileceği gibi başka bir çek veya senetle de değiştirilebilir. Yada hiç ödenmez ise dava açılarak bu çek tutarı Şüphale hale gelebilir. Bütün bu olaylar Ticari Alacaklar Kısmında senetle ilgili olarak anlatılacağından burda tekrar edilmemiştir. Unutulmaması gereken oarada anlatılan işlemlerde 121 Alacak Senetleri yerine 101 Alınan Çekler Hesabı yazılması yeterlidir.

 

Örnek: Bankaya Gönderilen Son 4.000 ₺'lik Çek Karşılıksız Çıkmış, Banka 20 ₺ Masrafı Bankadaki Hesaptan Kesmiştir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
4	101 ALINAN ÇEKLER HESABI   101.04 Karşılıksız Çekler     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.02 Tahsile Verilen Çekler    Çekin Karşılıksız Çıkması Kaydı	4.000	4.000
	TOPLAM	4.000	4.000

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
5	770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI   770.01 Banka masrafı     102 BANKALAR HESABI           Banka Masraf Kaydı	20	20
	TOPLAM	20	20

 

İster vade günü ister de vade günü dahil çekin karşılıksız çıktığı işleminin banka tarafından yapılması şarttır. Yapılan Karşılıksız işlemi ile çekin takip edildiği tahsile verilen çekler alt hesabına girişi sonucunda 101 Alınan Çekler Hesabının alt hesapları arasında bir değişim olacaktır. Yapılan masrafta çekin bankada olmasından dolayı bankadaki hesaptan karşılanacağı için 102 Bankalar Hesabı alacaklı konumda olacaktır. Yapılan masraf aktif karaterli 770 Genel Yönetim Giderlerinde bir artış yaratacağı için hesap yevmiye kaydında borçlandırılacaktır.

 

Örnek : İşletme Alıcıdan Aldığı 12.000 ₺ Çeki Satıcılara Vermesi ( Ciro Etmesi )

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
6	320 SATICILAR  HESABI        101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.01 Müşteriden Alınan Çekler    Müşteri Çeklerinin Satıcılara Ciro Edilmesi Kaydı	12.000	12.000
	TOPLAM	12.000	12.000

 

BORÇ	101.02 MÜŞTERİDEN  ALINAN ÇEKLER HESABI		ALACAK
12.000		12.000
12.000		12.000

 

İşletmenin mal satışı sonucu alacağı olan alıcılardan bu alacağına karşılık çek aldığı zaman bu çekleri, mal aldığı ve bu mal alışından dolayı borcu olan satıcısına verebilir. Bu işlem de çekin vadesinden önce olmak zorundadır. Bu durumda çekler 101 Alınan Çekler Hesabının yardımcı hesabı olan 101.01 Müşteriden Alınan Çekler Hesabından çıkacaktır. Bu azalış hesabı alacaklandırırken pasif karakterli olan 320 Satıcılar Hesabında bir azalış Olacak ve hesap borçlandırılacaktır.

 

Örnek :   İşletme Alıcılardan Aldığı 4.000 ₺'lik Çeki Bankaya Teminat Olarak Vermiştir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
7	101 ALINAN ÇEKLER HESABI   101.04 Teminata Verilen Çekler     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.01 Müşteriden Alınan Çekler    Müşteri Çekinin Bankaya Teminat Olarak Verilmesi	4.000	4.000
	TOPLAM	4.000	4.000

 

Bankaya teminata verilen çekler alıcılardan alınan çeklerin bulunduğu 101.01 Müşteriden Alınan Çekler Hesabında bir azalış yarattığından hesap alacaklandırılacaktır. İşletmenin bankadaki teminata verilen çekler hesabına giden bu alıcılara ait çekler, hesapta bir artış yarattığı için hesap borçlandırılır.

 

101 Alınan Çeklerin Dönem Sonu İşlemleri ( Vade Sonu Bir Yıldan Fazla Olan ) 

 

Çekler Türk Lirası Üzerinden düzenlenmişlerse İtibari ( Üzerindeki Yazılı Olan Değerle ) değerlenir. Yabancı Para üzerinden düzenlenmiş Çekler ise, Dönem sonundaki değerleme kuru üzerinden ( 31.12.2… ) değerlenir.

Çek Hesapları ile ilgili olarak dönem sonunda yapılması gereken işlem vadeleri bir sonraki döneme ( Yıla ) sarkan çeklerin ilgili hesaplara aktarılmasıdır. Kanunlarımıza göre Çekte vade yoktur. Ama piyasa koşulları gereği bu duruma uyulmamaktadır. Bu nedenle işletmelerin dönem sonunda bir sonraki döneme ait hem alıcılardan aldığı çekler ilgili defteri kebir hesaplarında bulunmaktadır.

 

Örnek: İşletme 31.12.2… Dönem Sonunda Mal satışı Nedeniyle Aldığı 10.000 ₺'lik Çek ve Mal satışından Kaynaklanmayan 4.000 ₺'lik  Çekin Vadesi Diğer Yıla Ait Olduğu Tespit Edilmiştir. 

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	121 ALACAK SENETLERİ HESABI   121.01 Vadeli Çekler     101 ALINAN ÇEKLER HESABI        101.01 Müşteriden Alınan Çekler    Vadeli Çeklerin Dönem Sonu İşlemleri	10.000	10.000
	TOPLAM	10.000	10.000

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI  136.01 Vadeli Çekler     101 ALINAN ÇEKLER HESABI            Vadeli Çeklerin Dönem Sonu İşlemleri	4.000	4.000
	TOPLAM	4.000	4.000

 

Yukarıda yapılan bu kayıtlar özün önceliği kavramı gereğidir. Çünkü TTK çeki bir senet olarak tanımlamıştır. Bu yüzden çek özünde bir senettir. Bir sonraki hesap döneminde ise, bu kayıtlarla ilgili yapılması gereken işlemler, işletmenin dönem açılış işlemlerini bitirdikten sonra bu kayıtların ters yevmiye kaydını yaparak ilgili hesaplara ilgili tutarların aktarılması gerekir.

 

101 Alınan Çeklerin Dönem Başında Yapılması Gereken Kayıtları :

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	101 ALINAN ÇEKLER HESABI  101.01 Müşteriden Alınan Çekler     121 ALACAK SENETLERİ HESABI 121.01 Vadeli Çekler    Vadeli Çeklerin İlgili Hesaba Alınması	10.000	10.000
	TOPLAM	10.000	10.000

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	101 ALINAN ÇEKLER HESABI       136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI         136.01 Vadeli Çekler    Vadeli Çeklerin İlgili Hesaba Alınması	4.000	4.000
	TOPLAM	4.000	4.000

 

 

 

102 Bankalar Hesabı Dönem İçi ve Dönem Sonu İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi