102 Bankalar Hesabı Dönem Sonu İşlemleri, Banka hesabında izlenen Türk Lirası mevduatın bazı yazarlara göre itibari değerle ( Üzerine Yazılı olan Değer ) bazı yazarlara göre de Mukayyet Değer ile yani bir alacak gibi ( Muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeri ) değerleneceği görüşündedirler. 102 Bankalar Hesabı açısından hangi değerle değerlendirilsin aynı sonuca ulaşılacaktır. Fakat unutulmaması gereken kasa yerine bankada tutulan paralarda vadeli işlem gerçekleştiğinde bir faiz oluşmaktadır.

 

VUK'nun 281. Maddesinde, " Alacaklar Mukayyet Değeriyle değerlenir. Mevduat ve kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır " hükmüne yer verilmiştir. Bankalardaki yabancı paralı mevduat ise, dönem sonlarında değerleme kuru ile bilanço günündeki değerine getirilir.

 

Örnek 1 ) Kafkasya Limited Şirketi Dönem İçinde 10.000 Dolar Satın Almış ve Bankadaki Hesaba Yatırmıştır. İşletme Bu Dolarları Bozdurmayıp Elde Tutulmuştur. Dönem Sonunda ( 31.12.2… ) Kur 1.60 TL'dır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	102 BANKALAR HESABI    100.02 Dolar Hesabı     646 KAMBİYO KARLARI HESABI                        10.000 * 1,30.TL = 13.000.TL         10.000 * 1,60.TL = 16.000.TL Kambiyo Karı Kaydı	3.000	3.000
	TOPLAM	3.000	3.000

 

İşletmenin dönem içinde aldığı dolarların alış anındaki toplam tutarı 13.000 TL ile, envanter günü yapılan değerleme sonucu bulunan 16.000 TL arasındaki fark 3.000 TL'dır. Bu tutar işletmenin dönem içinde aldığı doları satmayıp elde tutması sonucu oluşan bir karıdır. Bu tutar, Bankadaki dolar hesabına giriş kaydı yapılırken, elde edilen kur farkıda 646 Kambiyo Karları Hesabının alacağına kayıt yapılır. Eğer bir zarar söz konusu olsaydı o zaman 102 Bankalar Hesabı alacaklandırılacak, 656 Kambiyo Zararları Hesabı ise borçlanacaktır. Böylece yabancı paralar dönem sonlarındaki değerleme kuru ile bilanço günündeki değerine getirilir.

 

Vergi Usul Kanunu'nun 281. Maddesinde, Alacaklar Mukayyet Değeriyle değerlenir. Mevduat ve kredi sözleşmelerine Müstenit ( Bir Şeye Daynanan ) alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır " hükmünden hareketle, dönem sonlarında oluşan vadesi gelmemiş fakat faiz tutarlarının gerçekleşen kısmının değerlendirilmesi aşağıdaki örnekte verilmiştir.

 

Örnek 2 ) Kafkasya Limited Şirketi 11 Aralık Günü 3.000 TL 1 Ay Vadeli %18 Faiz Oranından Bankaya Yatırmıştır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	102 BANKALAR HESABI   102.01 TL Kasası     642 FAİZ GELİRLERİ HESABI     ( 3.000.TL * 20 * 18 ) / 36.500 = 29,59  Vadesi Gelmemiş Tahakkuk Eden Faiz Gelir Kaydı	29,59	29,59
	TOPLAM	29,59	29,59

 

11 Aralık'tan 31 Aralığa kadar oluşan 20 günlük faiz tutarı olan 29,59 TL işletme için bir gelir olduğundan 642 Faiz Gelirleri hesabına kaydedilir. Kanunun " Mevduat Hesaplarının Değerleme Gününe Kadar Hesaplanacak Faizleriyle Birlikte Dikkate Alınır " ifadesinden hareketle bir değerleme işleminin yapılıyor olmasından dolayı 102 Bankalar Hesabı Kullanılmıştır. Bazı Kitaplarda bu oluşan Faizleri Dönemsellik İlkesi gereği 181 Gelir Tahakkukları hesabında takip etmekte vade sonunda 181 Gelir Tahakkukları hesabı kapatıp 31.12.2… Tarihine kadar oluşan faiz tutarını 102 Bankalar Hesabına devretmektedir. Bankalardaki paranın fiilen sayılması söz konusu değildir. Ancak değerleme gününde banka hesap özetleri ( Ekstreleri ) ile bankalar hesabının defter kayıtları arasındaki tutarların eşit olması gerekmektedir. Eşitlik yok ise hatanın araştırılması gerekir.

Bankadan gönderilen ekstreler ile banka defterindeki hesapların tutmaması durumunda ortaya şu sonuçlar çıkabilir.

Ekstredeki Hesabın Defter Bakiyesinden az olması

Ekstredeki Hesabın Defter Bakiyesinden fazla olması

 

A) Banka Hesabının Az Olması Durumu

 

Ekstredeki hesabın defter bakiyesinden az olması aşağıdaki nedenlerden kaynaklanabilir.

1) Banka tarafından ödenen çeklerin kayıtlara geçmemesinden

2) Gönderilen havalenin doğrudan banka hesabına işlenmesi ama havalenin bankaya yatmamış olması

3) Banka tarafından tahakkuk ettirilen bir hesabın işletmenin kayıtlarına geçmemesinden

 

1) Banka Tarafından Ödenen Çeklerin Kayıtlara Geçmemesi

 

İşletme Kendi çekini borcuna karşılık satıcısına vermiş ve çek bankada satıcı tarafından tahsil edilmiş, ama işletme bu çekin tahsil edildi işleminin yevmiye maddesini yazıp ilgili hesaplara işlememiştir. Sonuçta Banka ekstresinde işletmenin hesaplardan daha az bir meblağ olacaktır. Çünkü işletme 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabından bu çekin çıkışını yani tahsil edildi işlemini yapmamıştır. Bu durumun düzeltilmesi için işletmenin yapacağı kayıt aşağıda verilmiştir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI         102 BANKALAR HESABI                             102.01 Ziraat Bankası    Satıcıya Verilen Çekin Tahsili Kaydı	5.000	5.000
	TOPLAM	5.000	5.000

 

2) Gönderilen Havalenin Doğrudan Banka Hesabına İşlenmesi Ama Havalenin Yatmamış Olması

 

Bu durumda işletmenin alıcısı havale göndermiştir. Fakat işletme bu muhasebe olayı ile ilgili yevmiye kaydını yapmamıştır. Alıcı tarafından bir havale gönderilip banka kayıtlarına geçince ve işletmeye gelen banka ekstresinde bu işlem görülürse yapılacak yevmiye kaydı aşağıdadır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	102 BANKALAR HESABI    102.01 Ziraat Bankası     120 ALICILAR HESABI                                 Alıcılardan Gelen Havale Kaydı	7.000	7.000
	TOPLAM	7.000	7.000

 

İşletmenin havale ile ilgili bu sorunları yaşamaması için 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı Kullanılabilir. Bu hesapta nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil ediecek banka ve posta havaleleri ( Yoldaki Paralar ) gibi değerleri kapsar.

Eğer işletme telefon veya faksla bir havale gönderildiğini öğrenmiş ise ve gönderilen havalede daha henüz banka kayıtlarına geçmemiş veya ekstre gelmemeiş ise geçici bir aktif hesap açılır. Bu işlem için yapılacak yevmiye kaydı şu şekildedir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI    108.01 Yoldaki Paralar     120 ALICILAR HESABI                                 Gelecek Olan Havalenin  Kaydı	7.000	7.000
	TOPLAM	7.000	7.000

 

Havalenin banka tarafından alındığına dair bir belge geldiğinde bu dekont veya ekstre olabilir, o zaman yapılacak yevmiye kaydı 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı kapatılması ile ilgili olacaktır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
3	102 BANKALAR HESABI         108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI                  108.01 Yoldaki Paralar    Alıcılardan Gelen Havale Kaydı	7.000	7.000
	TOPLAM	7.000	7.000

 

3) Banka Tarafından Tahakkuk Ettrilen Bir Hesabın İşletmenin Kayıtlarına Geçmemesinden Dolayı :

 

Banka işletme için yaptığı bir çok işlemlerden komisyon, masraf veya gider alabilir. Dönem içinde yapılan bu işlemlerden bazılarının bu gider tutarları işletme tarafından kayıt yapılmamış olabilir. Bu durumda gelen ekstrede işletmenin bankadaki cari hesabı, defterdeki hesaptan az olacaktır.  Bu durumun düzeltilmesi ile ilgili aşağıda verilen örnekte, 7/A sistemine göre işlem yapılacaktır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI    770.01 Bankas Masrafı Gideri     102 BANKALAR HESABI                             102.01 Ziraat Bankası    Banka Masraf Gider Kaydı	200	200
	TOPLAM	200	200

 

Yapılan bu kayıt ile banka hesabından düşülen tutar sonucu işletmenin defter kayıtları ile banka ekstresindeki tutar eşitlenir. 7/B seçeneğine göre kayıt yapılacak olsaydı, yukarıda yapılan kayıtta sadece 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı yerine 794 Çeşitli Giderler Hesabı yazılacak geriye kalan hesaplarda herhangi bir değişiklik olmayacaktır.

 

B) Banka Hesabının Fazla Olması Durumu

 

Ekstredeki banka mevcudunun, işletmenin banka defteri hesabından fazla olması durumunda şu hususlara dikkat edilmelidir.

1) Verilen çekin satıcı tarafından tahsil edilmedigi halde işletmenin tahsil edildi kaydının yapılması

2) Havale bankaya yattığı halde işletmenin kayıtlarına geçmemiş olması

3) Banka faiz tahakkuk ettirmiş ama işletmenin kayıt yapmamış olması

 

1) Verilen Çekin Satıcı Tarafından Tahsil Edilmedigi Halde İşletmenin Tahsil Edildi Kaydının Yapılması :

 

Bir kişi veya kuruma borca karşılık çek düzenleyip verildiğinde bu çekin vadesinde tahsil edildiğini düşünen işletme banka tarafından dekont gönderilmeden tahsil işlemi ile ilgili kaydını yapabilir. Ancak Çeki olan firma herhangi bir nedenden dolayı çeki vadesinde tahsil etmeyince bankadaki işletmeye ait cari hesapta bir azalma olmaz. Bu durumda işletmenin banka defteri kebirinde bankadaki cari hesabına göre daha az bir tutar bulunur. Doğru olan bankadan gelen hesao ekstresi olduğu için iki hesabın eşitlenmesi gerekmektedir. Yazılacak yevmiye kayıtları aşağıda verilmiştir. İşletmenin çeki tahsil edildiği zaman yapılacak Muhasebe kaydı şu şekildedir.

 

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI         102 BANKALAR HESABI                             102.01 Ziraat Bankası    Satıcıya Verilen Çekin Tahsili Kaydı	8.000	8.000
	TOPLAM	8.000	8.000

 

Yapılan bu kayıt yanlış olduğundan bu kaydın düzeltilmesi gerekmektedir. Yapılacak kayıt yukarıda yapılan kaydın ters kayıt olarak yapılmasıdır. bu ters kayıt ile tutarlar ilgili hesaplardan çıkarılmış olur. 

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	102 BANKALAR  HESABI    102.01 Ziraat Bankası      103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI                                 Ödenmeyen Çekin Düzeltme Kaydı	8.000	8.000
	TOPLAM	8.000	8.000

 

İşletmenin yaptığı ilk kayıt sonucu 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı alacaklandırılmıştır. Halbuki çek bankadan çekilmediği için 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı çek tutarı kadar Bakiye vermelidir. Bu işlemin düzeltilmesi için tekrardan 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabına giriş yapılır.

 

Aynı şekilde ilk kayıtta çekin bankadan çekildiği düşüncesiyle çek tutarı banka hesabından düşüldüğü için 102 Bankalar Hesabı alacaklandırılır. Böyle bir olay olmadığı için işletmenin bankadaki hesabında çek tutarı kadar karşılık vardır. Sonuçta bu hesaba da çek tutarı kadar giriş yapılması gerektiğinden ikinci düzeltme kaydında hesap borçlandırılır.

 

2) Havale bankaya yattığı halde işletmenin kayıtlarına geçmemiş olması:

 

İşletmenin mal veya hizmet satışı sonucu alacağı olan bir alıcı tarafından bankaya gönderilen tutarın işletmenin kayıtlarında olmaması durumunda yazılacak yevmiye kaydı şu şekildedir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	102 BANKALAR  HESABI    102.01 Ziraat Bankası      120 ALICILAR HESABI                                 Gönderilen Havalenin Kaydı	3.000	3.000
	TOPLAM	3.000	3.000

 

Bu kayıt ile 102 Bankalar Hesabına nakit girişi yapılarak bankadaki hesap ile işletmenin bankalar defteri kebir hesabı eşitlenir. Ayrıca Havaleyi gönderen alıcının da borcundan bu tutar düşülerek alıcı, firmanın da hesapları düzenlenmiş olur.

 

3) Banka Faiz Tahakkuk Ettirmiş Ama İşletmenin Kayıt Yapmamış Olması :

 

İşletmenin bankada bulunan hesaplarından faiz elde edebilir. Elde edilen bu faiz geliri banka tarafından işletmenin cari hesabına aktarılır. Bu olayın farkında olmayan işletmenin 102 Bankalar hesabı faiz geliri kadar daha az olacaktır. Bu durumun düzeltilmesi için yapılacak kayıt aşağıda verilmiştir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	102 BANKALAR HESABI   102.01 TL Kasası  193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI   642 FAİZ GELİRLERİ HESABI      Banka Faiz Gelirinin Kaydı	4.250       750	5.000
	TOPLAM	5.000	5.000

 

 

 

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı ( – ) Muhasebeleştirilmesi