110 Hisse Senetleri Hesabı, Şirketler tarafından işletme hukuku mevzuatına uygun olarak çıkarılan ve şirketin sermayesine katılma payını gösteren senede Hisse senedi  ( Aksiyon, Pay Senedi ) denir.

Hisse senedi sahibi, hisse senedini çıkaran şirketin ortağı olduğundan, şirket faaliyetlerinden doğan karlardan kazanç payı alır. Bu kazanç payına temettü veya dividant denir. Şirketin kar elde etmediği yıllarda hisse senetleri sahibine temettü ödenmez.

 

İşletmelerin borçlanmak veya sermaye sağlamak amacıyla seri halinde ve çok sayıda çıkardıkları, üzerinde yazılı değerleri ve diğer ibareleri aynı olan yatırım araçlarına menkul kıymetler denir. Alacaklılık hakkı sağlayan Menkul Kıymetlere örnek olarak tahvilleri, ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymetlere örnek olarak da hisse senetlerini gösterebiliriz.

 

Sermayesi paylara bölünmüş ortaklıklar tarafından çıkarılan ve ortaklık sermayesine katılma payını temsil eden değerli evraklardır. Sermayelerini hisse senedi çıkarmak sureti ile toplayan şirketlerin en çok bilinen anonim şirketlerdir.

 

Çıkartılan hisse senedinde ait olduğu işletmenin ismi, ticaret sicil numarası ve tescil tarihi, kayıtlı esas sermaye, senedin türü, kimin adına düzenlendiği, itibari değeri ve yetkili iki kişinin imzası olması gerekir.

 

Vuk'na göre alış değeri üzerinden değerlendirilen ve kayıtları da alış değeri üzerinden yapılan hisse senetlerinin sahipleri, şirketin karından pay alma, yönetime katılma ve oy kullanma, tasfiyeden pay alma ve Rüçhan ( Şirketin hisse senedine sahip olanların sermaye arttırımı sonucu yeni çıkan senetlerinden öncelikle satın alma ) hakkına sahiptirler. Bir hisse senedinin farklı değerleri olabilir ve bunlar aşağıda verilmiştir.

 

Nominal Değer ( İtibari Kayıtlı Değer ) : Hisse senedinin üzerinde yazılı olan değerdir.

 

Defter Değeri : Bir işletmenin özsermaye toplamının hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değerdir.

 

İhraç Değeri : Şirket tarafından senedin çıkarılması aşamasında piyasaya sunulan satış fiyatıdır.

 

Piyasa Değeri : Piyasadaki arz ve talep koşullarına göre belirlenen veya borsa fiyatı ile eş anlamlı kullanılan fiyattır.

 

Tasfiye Değeri : Şirket varlıklarının satılması ve tüm borçlarının ödenmesinden sonra kalan tutarın, hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu ortaya çıkan değerdir.

 

Çok farklı biçimlerde tasnifi yapılan hisse senetlerinin önemli olanları aşağıda verilmiştir.

 

Sürüm Şekline Göre : Nama ( Belli Bir Kişi Adına Yazılı Olan Senet ) ve hamiline ( Senedin Taşıyanı Kim İse ) yazılı olmak üzere ikiye ayrılır.

 

Şirket Karına İştiraklerine Göre : Adi, imtiyazlı ve oydan yoksun hisse senetleri olmak üzere üçe ayrılır. Ana Sözleşmede aksine bir hüküm kayıt yoksa sahiplerine eşit haklar sağlayan senetler adi hisse senetleridir.

 

Sermayeyi Temsil Edip Etmediklerine Göre : Bu çeşit senetlerin en önemlisi intifa hisse senetleridir. Şirket bazı kimselere çeşitli hizmetler ve alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verdiği ve sermaye payını temsil etmeyen senetlerdir.

 

Tek Düzen Muhasebe Sistemi içinde 11 Menkul Kıymetler grubu içinde yer alan hisse senetleri hesabının kodu 110 Hisse Senetleri Hesabı'dır. 

 

110 Hisse Senetlerinin Muhasebeleştirilmesi

 

Tek Hesaplı Yöntemde Kullanılan 110 Hisse senetleri Hesabının alt hesabı olan 110.01 Cüzdanki Hisse Senetleri Hesabıdır. Bu Hesabın işleyişi şu şekildedir.

 

 

BORÇ	110 HİSSE SENETLERİ HESABI		ALACAK
NAKİT GİRİŞLERİ  ( + )  ALIŞTA ALIŞ DEĞERİ		NAKİT ÇIKIŞLARI ( – ) SATIŞTA ALIŞ DEĞERİ
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

Bu yöntemde hesabın borç tarafına, Alınan Hisse Senetlerinin alış fiyatı ile giriş yapılır. Hesabın alacak tarafı Satılan Hisse Senetlerinin değerini gösterir. Ancak, yöntem gereği satılan Hisse Senetlerinin satış fiyatı değil, alış fiyatı kullanılır.

 

Gerek tek hesaplı gerekse iki hesaplı yöntemle yukarıda verilen hesap planı örneği kullanılacaktır.

 

Örnek 1 ) : Kafkasya Limited Şirketi 01.12.2… Tarihinde 10 Adet Hisse Senedi 5.000 TL Ödenerek Satın Alınmıştır. ( 1 Adet Hisse Senedi 50 TL ) Alış Sırasında 25 TL Komisyon Ödenmiştir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	110 HİSSE SENETLERİ HESABI  110.01 Cüzdandaki Hisse Senetleri      100 KASA HESABI 100.01 TL Kasası    Hisse Senedi Alış Kaydı	5.000	5.000
	TOPLAM	5.000	5.000

 

Hisse Senetleri alımı için ödenen tutar aktif karakterli bir hesap olan kasa hesabında bir azalma yaratacağından bu hesap alacaklandırılır. Yine aktif karakterli 110 Hisse Senetleri Hesabından 5.000 TL değerinde Hisse Senetleri tutarında bir artış olacağından bu hesapta borçlandırılır. Hesapların alt hesapları da aynı özellikle çalışır. Yapılan bu alıştan sonra 110.01 Cüzdandaki Hisse Senetleri hesabının defteri kebiri şu şekildedir.

 

BORÇ	110.01 CÜZDANDAKİ HİSSE SENETLERİ		ALACAK
5.000		–
5.000		–

 

Şu andaki hesabın bakiyesi olan borç bakiye tutarı işletmenin elinde bulunan hisse senetlerinin toplam değerini vermektedir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI          100 KASA HESABI 100.01 TL Kasası    Hisse Senedi Alışı Komisyon Gideri Kaydı	25	25
	TOPLAM	25	25

 

Hisse Senetlerinin alımı sırasında aracı kurumlara ödenen komisyon, işletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acenta, temsilci ve benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği 653 Komisyon Giderleri hesabında takip edilmelidir.

 

110 Hisse Senetleri Hesabının alt hesabı olan 110.01 Cüzdandaki Hisse Senetleri hesabından yapılan satış kadar bir azalma olacaktır. Yanlış satış işleminin tutarı alış fiyatı ile olacaktır. Bu Konu ile ilgili verilecek örnek daha önceki 1 nolu yevmiye kaydının devamı niteliğinde olacaktır. 1 Nolu yevmiye kaydında hisse senetlerinin alımı gerçekleştirilmişti.

 

Örnek 2 ) : Kafkasya Limited Şirketi 6 Adet Hisse Senedinin Her Biri 700 TL'na Satmıştır. 10 Adet Hisse Senedi İçin 5.000 TL ödendiğine göre 1 Adet Hisse Senedinin Değeri 500 TL'dır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	100 KASA HESABI  100.01 TL Kasası                        110 HİSSE SENETLERİ HESABI                645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARILARI HESABI   Hisse Senedi Satışı Kaydı	4.200	3.000 1.200
	TOPLAM	4.200	4.200

 

Satış sonucu elde edilen 4.200 TL aktif karakterli kasa hesabında bir artış yaratacağından bu hesap borçlandırılır. Hisse senetleri hesabından da 6 Adet Hisse Senedi satıldığına göre bu hisse senetlerinin de alış fiyatı 1 Adet 500 TL olduğundan 3.000 TL bir tutar kadar azalma olacağından, yine aktif karakterli bu hesapta alacaklandırılacaktır. Bu hesabın defteri kebiri aşağıda verilmiştir.

 

BORÇ	110.01 CÜZDANDAKİ HİSSE SENETLERİ		ALACAK
5.000		3.000
5.000		3.000

 

10 Adetin alışı için 5.000 TL ödendiğinden tanesi 500 TL olan 6 tane Hisse senedi satılmıştır. İşletmenin elinde 4 tane hisse senedi kaldığına göre bunların alış değeri üzerinden fiyatı 500 TL'ndan toplam 2.000 TL'dır. Bu tutar, aktif karakterli bir hesap olan hisse senetleri hesabının şuandaki borç bakiyesidir. İşletmenin elinde toplam 2.000 TL değerinde hisse senedi vardır.

 

Yapılan satış sonucu 1.200 TL bir gelir elde edilmiştir. Bu gelir 645 Menkul Kıymet Satış Karları hesabını alacaklandırmıştır. Hisse senetleri ile diğer Özel ve Kamu Kesimi Tahvil ve Bonoların satışından doğan karların izlendiği hesap olan Menkul kıymet satış karı hesabının alt hesapları da bu menkul kıymetleden oluşabilir.

 

Bu hesabın bakiyesi dönemin sonunda Gelir Tablosu hesaplarındaki diğer gelir hesapları ile birlikte 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına atılarak kapatılır.

 

Örnek 2 ) 10 Adet Hisse Senedi 5.000 TL Ödenerek Satın Almış Olan İşletme 3 Adet Hisse Senedini Tanesini 200 TL'ye Satmıştır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	100 KASA HESABI  100.01 TL Kasası  655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HESABI                                 110 HİSSE SENETLERİ HESABI                   110.01 Cüzdandaki Hisse Senetleri   Hisse Senedi Zararına Satış Kaydı	600    900	1.500
	TOPLAM	1.500	1.500

 

Satış sonucu elde edilen 600 TL aktif karakterli kasa hesabında bir artış yaratacağından bu hesap borçlandırılır. Hisse Senetleri hesabından da 3 Adet Hisse Senedi Satıldğına göre bu hisse senetlerinin de alış fiyatı 1 Adet 500 TL olduğundan 1.500 TL bir tutar kadar azalma olacağından, yine aktif karakterli bir hesapta alacaklandırılacaktır. Bu hesabın Defteri Kebiri Aşağıda verilmiştir.

 

BORÇ	110.01 CÜZDANDAKİ HİSSE SENETLERİ		ALACAK
5.000		1.500
5.000		1.500

 

Cüzdanki Hisse Senetleri hesabının borç bakiyesi 3.500 TL olmalıdır. Bu tutar işletmenin elinde kalan hisse senetlerinin alış değeri üzerinden tutarını belirtecektir. Hisse senetlerindeki 1 Adetin alış değeri 500 TL olduğuna göre, işletmenin elinde 7 Adet Hisse senedi kalmış olduğundan, şu anki bakiye, hisse senetlerinin alış fiyatı üzerinden işletmedeki mevcut hisse senetlerini göstermektedir.

 

Yukarıda yazılan yevmiye kaydının borç tarafında yer alan 655 Menkul Kıymet Satış Zararı bir gider hesabıdır. Hisse senetleri ile diğer özel ve kamu kesimi tahvil ve bonoların satışından doğan zararların izlendiği bu hesabın alt hesapları da bu menkul kıymetlerden oluşabilir. Yapılan kayıt sonucu hesapta 900 TL bir artış meydana geldiğinden hesap borçlandırılmıştır.

 

Bu hesabın bakiyesi dönemin sonunda gelir tablosu hesaplarındaki diğer gider hesapları ile birlikte 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına atılarak kapatılır.

 

Kar Payı Temettü Gelirlerinin Muhasebeleştirilmesi

 

Bir ortalık belgesi olması nedeni ile hisse senedini elinde bulunduran kişi, o şirketin ortağıdır. Şirketin faaliyetlerine bağlı olarak hisse senetlerinden elde edilen gelir iki türlüdür.

 

1. Hisse Senedinin satışlarından dolayı elde edilen kazançlar. Bu Konu hisse senetlerinin dönem içi işlemlerinde incelenmiştir.

2. Yıl sonunda şirket karından alınan kar payı veya temettü.

Şirketin karlı olması durumda bu temettü yıl sonunda hemen ödenmeyebilir. ama şirketin hissedarı olanlara bildirilir. Bunun sonucunda bu kar payının tahakkuku yapılmalıdır. Ödeme işlemi gerçekleştiğinde tahakkuk hesabı kapatılarak kasa hesabına giriş yapılır. Aşaığıda bu işlemlerle ilgili yevmiye kayıtları rakamsız olarak verilmiştir.

 

Kar Payının Tahakkukunda :

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI          640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI      Kar Payı Gelirlerinin Tahakkuk Kaydı	–	–
	TOPLAM	–	–

 

Kar Payları Tahsil Edildiğinde Yapılacak Yevmiye Kaydı :

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	100 KASA HESABI  100.01 TL Kasası     181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI       Kar Payı Gelirlerinin Tahsil Kaydı	–	–
	TOPLAM	–	–

 

Temettü Geliri Elde Edilmesi Tahakkuk Kaydı :

 

Örnek : Kafkasya Limited Şirketi Sahip Olduğu Cüzdandaki Hisse Senetlerine 7.000 TL'lik Temettü Tahakkuk Ettiği Öğrenilmiştir. Bu Temettü Banka Araclığı İle Tahsil Edilmiştir, Banka 250 TL Komisyonu Bankadaki Hesaptan Tahsil Ederek Kalan Tutarı Şirketin Hesabına Yatırmıştır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI                          649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI                  649.01 Temettü Geliri   Temettü Geliri Tahakkuk Kaydı	7.000	7.000
	TOPLAM	7.000	7.000

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	102 BANKALAR HESABI  102.01 Ziraat Bankası  653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI                                 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI                      Temettü Geliri Tahsilat Kaydı	6.750         250	7.000
	TOPLAM	7.000	7.000

 

 

 

111 Özel Kesim Tahvil Senet Ve Bonoları Hesabı Muhasebeleştirilmesi