121 Alacak Senetleri Hesabı, İşletmenin esas faaliyetini oluşturan işlemler sonucunda doğan senetli alacakların kaydedildiği aktif karakterli bir Hesaptır. Kredili işlemlerde alacak hakkını kanıtlamak üzere kullanılan belgelere " Kambiyo Senetleri " denir. Çek, bono ve poliçeden oluşan ve Türk Ticaret Kanununda yer alan bu kambiyo senetleri belirli bir şekil şartlarına bağlanmıştır.
101 Alınan Çekler Hesabı, Çekler, yazılı değerleri...
121 Alacak Senetleri Hesabı
1) Bono ( Senet ) : Borçlu tarafından alacaklıya hitaben düzenlenen, belli tutardaki bir paranın belli bir tarihte veya senedin ibrazında ödeneceğini taahhüt eden bir ödeme vaadidir. İki kişi arasında düzenlenen bu senette birinci kişi borçlu olan ve bonoyu düzenleyen keşideci, ikinci kişi ise muhatap ve lehdarla ilişki olan işletmedir. Bu işletme için bulunduran alacaklı taraf olan ( Satıcı ) Lehdardır.
2) Poliçe : Üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Senette keşideci ve lehdardan başka bir de muhattap vardır. Bu tanımlardan anlaşılacağı üzere keşideci ve lehdardan başka bir de muhatap vardır. Bu tanımlardan anlaşılacağı üzere keşideci muhatap ve lehdarla ilişkisi olan işletmedir. Bu işletme için muhatap işletmenin alıcısıdır, lehdar ise işletmenin satıcısıdır.
Ticaret faaliyetlerinden ötürü alıcılardan alınan bu senetler ile alacağımızın ispat ve tahsil imkanının doğmasının yanı sıra 320 Satıcılara olan borcumuza karşılık kullanma hakkına da sahip oluruz. Ticari bir senet üzerindeki hakların üçüncü bir şahsa devredilmesi işlemine " Ciro " denir. Senedi ciro edene " Ciranta " denir. Ciranta, yani senedi ciro eden kişi ödenmeyen senetlerden dolayı sorumludur.
Senetlerin ciro edilerek bizaat para gibi borçların ödenmesinde kullanılabileceği gibi, senetlerin iskonto ettirilmesi veya teminat olarak bankaya yatırılması yolu ile de nakit temini mümkün olabilir.
Tek Düzen Muıhasebe Sisteminde Aktif Karakterli bir hesap olan 121 Alacak Senetleri Hesabının alt hesapları Aşağıdaki şekilde açılabilir.
121 ALACAK SENETLERİ 121.01 Cüzdandaki Alacak Senetleri 121.02 Tahsile Verilen Alacak Senetleri 121.03 Teminata Verilen Alacak Senetleri 121.04 Protestolu Alacak Senetleri
Alacak senetlerinin değişik kullanma sonucu ortaya çıkan işlemleri, örneklerle anlatılacaktır. Örneklerde yukarıdaki hesap planının tek bir alt hesabına inilerek kullanımı yapılacaktır.
Örnek Uygulama 1 ) Kafkasya Limited Şirketi 01.10.2.. Tarihinde Ticari Malı 10.000 TL %18 KDV Hariç Ufuk Limited Şirketine Kredili ( Veresiye ) olarak satmıştır.
Mal ve malın KDV bedeli olan tutar kadar 120 Alıcılar Hesabında bir artış meydaha geldiği için aktif karakterli bu hesap borçlandırılır. 600 Yurtiçi Satışlar Hesabının bir gelir hesabı olması ve 391 Hesaplanan KDV'ninde bir pasif hesap olmasından dolayı bu iki hesapta meydana gelen artışlar sonucu hesaplar alacaklandırılır.
Bu satış işleminden sonra, işletmenin alıcısından 01.10.2… Tarihinde 10.000 TL'lik 121 Alacak Senetleri Aldığını varsayalım. Alınan Senetlerin yevmiye kaydı ve bu senetlere ait bilgiler aşağıda verilmiştir.
Kredili satış sonrası, işleminin tutarı kadar alıcı firmadan senet alınmıştır. Bu Senetlerin takip edileceği hesap 121.01 Cüzdandaki Alacak Senetleri Hesabıdır. Çünkü şu anda Senetler İşletmenin elinde bulunmaktadır. Bu nedenden dolayı aktif karakterli bir hesap olan 121 Alacak Senetleri Hesabı ve ilgili alt hesap 10.000 TL bir artış olcağından hesap borçlandırılır.
Satış olayından dolayı mal ve malın KDV bedeli olan 11.800 TL kadar borçlandırılmış bulunan 120 Alıcılar Hesabının alacağına alınan senetlerin tutarı yazılarak hesap alacaklandırılır. Hesaptaki alınan senetlerin tutarı kadar ortaya çıkan bu azalış sonucunda, hesabın bakiyesi 1.800 TL olacaktır. Yapılan satışın kredili ( Veresiye ) bir satış olmasından dolayı 120 Alıcılar Hesabının kapanması şart değildir.
Alıcılardan alınan senetlerle yapılacak işlemler şunlardır.
1) İşletmenin elinde bulunan ve vadesi gelen senedin tahsili 2) İşletmenin ticari borcu olan satıcısına vermesi ( Ciro Edilmesi ) 3) Bankaya vadesinden önce teminata veya tahsile gönderme
Bu işlemlerin yevmiye kayıtları anlatırken, Örnek 2'de yer alan 1 ve 2 Nolu yevmiye kayıtları ile alacak senetlerinde yer alan hesap planı örneği yer alacaktır.
A) Cüzdandaki Alacak Senetlerinin Tahsili :
İşletmenin Cüzdanki Alacak Senetlerinde bulunan bir senedin tahsil işlemi senedin vadesi geldiğinde senedin borçlusu olan firma tarafından nakit olarak işletmeye ödenir.
Örnek Uygulama 1 : Kafkasya Limited Şirketi Cüzdandaki Alacak Senetlerinden 4.000 TL Vadesi Gelen Alacak senedini 01.05.2… Tarihinde Tahsil Etmiştir.
Senet tutarının tahsil edilmesi sonucu 100 Kasa Hesabına nakit girişinden dolayı bu hesap borçlandırılır. 121 Alacak Senetleri hesabında, senedin ödenmesi sonucu 4.000 TL bir azalma olacağından aktif karakterli bu hesap alacaklandırılır. Bu işlemler sonucu yardımcı ( Alt ) hesap 121.01 Cüzdandaki Alacak Senetleri ve 100 Kasa Hesabının kebirleri Yukarıdaki gibi Olacaktır.
Bu işlemlerden sonra 121.01 Cüzdanki Alacak Senetleri yardımcı hesabında, Ufuk Limited Şirketi verdiği senetler tahsil edilmiştir.
B) Cüzdanki Alacak Senedinin Satıcılara Verilmesi :
İşletme, 121 Cüzdandaki Alacak Senetlerinde yer alan ve alıcılardan aldığı senetleri, ( Çekte Almış Olabilir ) işletmenin satıcılarına olan borcuna karşılık verebilir. Bu işleme " Ciro " denir. Böylece işletme üçüncü kişilere olan borçlarını yine üçüncü kişilerden olan alacakları ile ödeme yoluna gitmiştir.
Örnek Uygulma 2 : Kafkasya Limited Şirketinin Açılıştan Gelen ve Satıcılara olan 30.000 TL'lik bir borcu olduğunu varsayarsak, bu borcuna karşılık Cüzdandaki Alacak Senetlerinde bulunan 15.05.2… Tarihli 20.000 TL Ufuk Limited Şirketinin Senedini Ciro Etmiştir.
Senedin, 121 Alacak Senetleri hesabının bir alt hesabı olan 121.01 Cüzdandaki Alacak Senetleri hesabından alınarak 320 Satıcılar Hesabına verilmesi sonucu hesaptaki azalış, aktif karakterli bu hesabı alacaklandıracaktır.
Satıcıya olan borcumuza karşılık verilen bu senet tutarı kadar 320 Satıcılar Hesabında, işletmenin satıcıya olan borcunda bir azalma meydana geleceğinden pasif karakterli bu hesap borçlandırılacaktır.
Temlik Ciroısu olarakta adlandırılan bu olay, senet üzerindeki tüm hakların üçüncü bir kişiye devredilmesidir. Ancak borçlu ödemediğinde senet tutarı, senedi ciro edenden ( Ciranta ) tahsil edilir. Yukarıda yevmiye kaydından başka senetlerin ödenmemesi durumunda karşılık bu senedin ödenmesi sorumluluğu işletmede olacağından istenirse bu durum, nazım hesaplarda takip edilebilir.
C) Cüzdandaki Alacak Senetlerinin Bankaya Teminata Verilmesi :
İşletme sahip olduğu Alacak Senetlerini kredi veya bir yükümlülüğüne karşı banka veya kredi kurumlarına güvence oluşturmak amacı ile teminat olacak verebilir. Teminat cirosu ( veya rehin cirosu ) olarak adlandırılan bu olayda senedin mülkiyeti devredilmez. Sadece borç ödeyip, yükümlülük gerçekleştirilinceye kadar senetten doğan haklar bu kurumlara teslim edilir. Borç ödendiğinde teminat olarak verilen senetler geri alınır. Ancak teminattaki senet borçlusu tarafından ödenmezse, senet işletmenin varlıklarından çıkar senedi teminat olarak bulunduranın varlıkları arasına girer. Teminata senet verme olayı satış olayından başlayarak incelenecektir.
Örnek Uygulama 1 : Kafkasya Limited Şirketinin Cüzdanındaki Alacak Senetlerinden 15.10.2… Vadeli 5.000 TL'lik Alacak Senedi vadesinden önce bankaya teminata gönderilmiştir.
Bu yevmiye kaydında aktif karakterli bir hesap olan 121.01 Cüzdanki Alacak Senetlerinde Alıcılardan alınan hiçbir senet kalmamıştır. Senedin teminata gönderilmesinin amacı bankadan bir kredi alınması veya alınan başka bir kredinin geri ödenmesinde kullanılması içindir.
Bankadan bir kredi alındığında bankaya olan kredi borcumuz artar ve bu borç 300 Banka Kredileri Hesabında izlenir. Banka ise, bu krediye işletmenin bankadaki vadesiz ticari mevduat hesabına yani, 102 Bankalar Hesabına yatırır.
Örnek Uygulama 2 : Kafkasya Limited Şirketinin 45.000 TL'lik bir kredi aldığını ve daha sonra bu kredinin anaparasını yani 45.000 TL'nı ve bu kredinin faiz tutarı olan 5.000 TL'nı teminata verilen senetle ödediğini kabul edelim.
D) Senetlerin Bankaya Tahsile Gönderilmesi :
İşletmeler senetlerin tahsili işlemini bizzat yapmayabilirler. Cüzdandaki Alacak Senetleri bankaya protestolu veya protestosuz göndererek bir masraf karşılığında senetlerini bankalar aracılığı ile de tahsil edebilirler. Banka, senet tutarını tahsil edince yapılan bu hizmet karşılığı olan masraf veya komisyon tutarını senedin tutarından düşerek geriye kalan tutarı işletmenin o bankada açılmış bulunan vadesiz hesabına ( Cari Hesabına ) yatırır. Bu uygulamada senedin mülkiyeti bankaya geçmez. Senet, işletme tarafından tahsil için bankaya ciro edilmiştir. Banka vekaleten hareket eder.
İşletmenin senetlerini bir banka aracılığı ile tahsil etmek istemesinden dolayı senetlerin, bankaya gönderilmesine " Tahsil Cirosu " denir. Bu işlem senet bedelinin tahsil edilmesi için senet mülkiyetinin degil, senet üzerindeki tahsil hakkının bir başkasına ( Bankaya ) devredilmesidir. Senetlerin bankaya tahsil için gönderilmesi vadelerinden önce olmalıdır.
Bu konu için ele alınacak örnek olaya satış işleminden başlanacaktır. Önce bir satış yapılacak ve alınan senetlerin bankaya tahsile gönderilmesi işlemi gerçekleştirilecektir. Bankadaki senetlerin tahsil edilip edilmemesine göre de işleme devam edilerek senetlerin durumu ele alınacaktır.
Örnek Uygulma 1 : Kafkasya Limited Şirketi 15.10.2… Tarihinde 10.000 TL %18 KDV Hariç Kredili ( Veresiye ) Mal Satmıştır, Daha Sonra 8.500 TL'lik Senet Almıştır.
Örnek Uygulma 2 : Kafkasya Limited Şirketi 15.10.2… ve Tarihinde 10.000 TL %18 KDV Hariç Kredili ( Veresiye ) Mal Satmıştır, Daha Sonra 8.500 TL'lik Senet Almıştır.
Örnek Uygulma 3 : Kafkasya Limited Şirketi 05.06.2… Tarihli 11720 ile 11721 Nolu Alacak senetlerini Bankaya Tahsile Göndermiştir.
Bu Yevmiye Kaydında ana hesap olan 121 Alacak Senetleri Hesabı hem borçlu hem de alacaklı konumundadır. Dikkat edilecek olursa hesabın iki alt hesabı çalışmaktadır. Sonuçta, ana hesabın aktif bir hesap olmasından dolayı bu iki alt hesapta, ana hesabın karakterine göre çalışacaktır.
Cüzdandaki Alacak Senetleri hesabından, iki senedin toplam tutarı olan 6.500 TL bir azalma olduğu için bu alt hesap alacaklandırılacaktır. Bu senetlerin tutarı kadar da işletmenin bandaki Tahsile Verilen Alacak Senetleri Hesabı artacaktır. Bu artışın kaydı için işletme 121 Alacak Senetleri Hesabının diğer bir alt hesabı olan 121.02 Tahsile Verilen Senetler Hesabını borçlandırılacaktır. Bu işlemlerden sonra hesapların Kebirleri Yukarıdaki gibidir.
E) Bankadaki Senetlerin Tahsili :
Bir önceki işlemde 05.06.2… Tarihinde Bankaya Tahsile Gönderilen İki Tane Senet Vardı. Bu Senetlerden ilki Olan 11720 Nolu ve 2.500 TL tutarındaki senetle ilgili işlemler Aşağıda Verilmiştir.
Örnek Uygulama 1 : Kafkasya Limited Şirketi 15.07.2… Tarihli Senedin Sahibi Olan Ufuk Limited Şirketi Senet Tutarını Bankaya Yatırmıştır. Senedin Tahsili İçin Banka 25 TL Masraf Almıştır. 7/A Sistemine Göre Bankadaki Senedin Tahsilinde Şu Kayıt Yapılır.
Tahsile verilen senetler hesabında bulunan 2.500 TL değerindeki senet vade tarihinde ödendiği için bu hesapta senet tutarı kadar bir azalma olacağından hesap alacaklandırılır.
7/B seçeneğine göre kayıt yapılacak olsaydı, yukarıda yapılan kayıtta sadece 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı yerine 794 Çeşitli Giderler Hesabı yazılacak geriye kalan hesaplarda herhangi bir değişiklik olmayacaktır. Bankanın yaptığı hizmet karşılığı olarak aldığı 25 TL masraf, işletme için bir giderdir. Bir gider hesabı olan 770 Genel Yönetim Giderleri ( 7/A Sistemine Göre ) veya 794 Çeşitli Giderler Hesabındaki ( 7/B Sistemine Göre ) bu artış hesapları borçlandırılacaktır.
Geriye kalan 2.475 TL işletmenin bankadaki vadesiz mevduat ( Cari Hesap ) hesabına banka tarafından aktarılacaktır. Aktif karakterli hesap olan 102 Bankalar Hesabında meydana gelen bu artış sonucu hesap borçlandırılacaktır.
F) Alacak Senetlerinin Protesto Olması :
Bankaya tahsile gönderilen senetler protesto talimatlı ise, vadesinde ödenmeyen veya kanuni zorunluluk olan vadesinden sonra iki gün bekleme süresinin geçmiş, ödenmeyen senetler için banka protesto işlemine başlar. Bu işlem noterlikçe yapılır. Notere bu hizmetinden dolayı bir ücret ödenir. Protestodan sonra senet bedeli ve protesto masrafının borçludan ( Alıcı Firmadan ) tahsil edilme imkanı vardır. Protestoya rağmen tahsil edilmeyen senetler için kanuni yoldan takibe geçilir.
Takibe Verilen Senet, senet tutarı, notere ödenen ücret varsa diğer masraflarla birlikte toplamı üzerinden takip edilir. Senette faiz şartı varsa işlenmiş faizi, faiz koşulu olmasa dahi faiz isteme hakkı Türk Ticaret Kanunu tarafından saklı tutulmuştur.
Örnek Uygulma 1 : Kafkasya Limited Şirketi 10.10.2… Tarihinde Bankaya Gönderilen Senetlerden 15.11.2… vadeli 40.000 TL Tutarındaki Alacak Senedinin Vadesi Geldiği Halde Ödenmemiştir.
Bankadan gelen bilgi, senedin tahsil edilmediğinden noter tarafından protesto edildiği ve bunun içinde 100 TL'lik bir noter masrafı yapıldığına dairdir. Bu bilginin işletmeye 17.11.2… tarihinde ulaşmasından sonra işletme 7/A sistemine göre aşağıdaki yevmiye kaydını yapmıştır.
Bankaya tahsile verilen tahsil edilmeyip protesto olması halinde, aktif karakterli 121 Alacak Senetleri Hesabının iki alt hesabı çalışacaktır. Ayrıca protesto masrafı içinde bankadaki vadesiz ( Cari Hesap ) hesabımızdan bu tutar alınacaktır.
İşletmenin elinde protesto olmuş bir senet vardır. 121 Alacak Senetleri hesabının 121.04 Protestolu Alacak Senetleri Hesabında bir artış olacağından bu hesap borçlandırılır.
Senet protesto olmadan önce tahsile verilen senetler hesabındaydı. Protesto Olduktan sonra senet, bu hesaptan çıkarılıp 121.04 Protestolu Alacak Senetleri Hesabına alınır.İşte bu çıkarılma olayı sonucunda 121.02 Tahsile Verilen Alacak Senetleri Hesabında bir azalma olduğu için hesap alacaklandırılır.
Protesto işleminin masrafını banka, işletmenin o bankadaki cari hesabından aldığı için Ziraat Bankasındaki cari hesabında meydana gelen nakit azalışı sonucu hesap alacaklandırılır.
Protesto işlemi ile ilgili masraflar bir gider olmasından dolayı işletmenin tutmuş olduğu 7/A ve 7/B sistemine göre bir gider hesabına da bu protesto gideri yazılacaktır. 7/A Sisteminde 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı, 7/B Çeşitli Giderler Hesabında bu tutar, hesapta nakit artışı yarattığından bu hesaplar borçlandırılır.
G) Protestolu Alacak Senetlerinin Tabiki :
Bankada protesto olmuş bir senet, senedin tutarı ile protesto masrafının tutarı kadarki tutar, ilgili alıcının hesabına devredilir. Böylece alıcı mal alımında verdiği senedi yani borcunu ödemediği için alıcı bu tutar toplamı kadar tekrardan işletmeye borçlu konumuna gelir.
Örnek Uygulama 1 : Kafkasya Limited Şirketi Protestolu senedin tutarı ve protesto masrafı senedin sahini olan Ufuk Limited Şirketinin hesabına 17.11.2… tarihinde devredilmiştir.
Senedin tutarı ile protesto masrafı toplamı alıcı firma hesabına yazılmasından dolayı aktif karakterli hesap olan 120 Alıcılar Hesabı borçlandırılır. Senedin tutarının devredilmesinden dolayı 121.04 Protestolu Alacak Senetleri Hesabında bir azalma olacağından aktif karakterli hesap alacaklandırılır.
H) Cüzdanki Alacak Senetlerinin İskontosu :
Alacak senetlerinin vadelerinden önce bir banka veya mali bir kuruluşda paraya çevrilmeleri işlemine senedin " İskonto Ettirilmesi " veya " Senedin Kırdırılması " denir. İşletme iskonto ettirdiği senedin nominal değerini tahsil edemez.
İskonto ettirilecek senedin iskonto tarihi ile vade tarihi arasındaki zaman için hesaplanacak faiz tutarı senedin nominal değerinden düşükdükten sonra işletmeye ödenir. Ayrıca mali kuruluş bu işlem için komisyon ve masraf tutarını, ödenecek paradan keser. Bankaya iskonto ettrilen senetlerin iskonto bedeli ile masraflarının toplamına " Acyo " denir.
Örnek Uygulama 1 : Kafkasaya Limited Şirketi Para gereksinimi nedeniyle vadesine 1 ay kalan 40.000 TL nominal değerli Alacak senedini bankaya kırdırarak 38.TL tahsil etmiştir.
Yukarıdaki yevmiye kayıtları yapılır. Senedin iskonto sonucunda elde edilen tutar kasa hesabında bir nakit artışına neden olacağından hesap borçlandırılır. İskonto ettirilen senetler 121.01 Cüzdanki Alacak Senetleri Hesabını azaltacağından aktif karakterli hesap alacaklandırılır.
Senedin iskonto ettirilmesi sırasında ilgili kurum tarafından yapılan masraflara karşı alınan tutar işletme için bir giderdir. Bu gider tutarı 7/A Sistemindeki 780 Finansman Giderleri, 7/B Sistemindeki 797 Finansman Giderleri Hesabını arttıracağından hesaplar borçlandırılır. Senedin Üzerindeki vade tarihinden önce yapılan senet iskontosununu ( Senet Kırdırma ) nedeni paraya olan ihtiyaç yani nakit sıkıntısıdır. Nakit sıkıntısınında finansman açığı olarak yorumlarsak, o zaman bu işlemden doğan masraf ve komisyonların finansman giderleri hesabında takip edilmesi şarttır.
I) Alacak Senetlerinin Yenilenmesi :
Alıcılardan alınan senetlerin bazen senedin üzerinde yazan vade tarihinde alıcı tarafından ödenmeyebilir. Bu durumda eski senet tutarı üzerine yeni senedin ödeneceği tarihe kadar bir faiz hesaplanarak senetler değiştirilebilir.
Örnek Uygulama 1 : Kafkasya Limited Şirketi vadesinde Ödenmeyen 18.000 TL tutarındaki Alacal senedini alıcının teklifi üzerine 20.000 TL'lik yeni bir Alacak senediyle değiştirilmiştir.
İşletme tarafından alıcıya geri verilen 18.000 TL senet hesapta ve hesabın ilgili yardımcı hesabında azalış yaratacağından 121 Alacak Senetleri Hesabı alacaklandırılır. Geri verilen senet tutarı kadar da alıcı firmanın işletmeye olan borcu tekrar aynı tutarda artacağından 120 Alıcılar Hesabı bu ilk kayıtta borçlu konumda olacaktır.
Alıcı tarafından yeni verilen 20.000 TL'lik senet tutarı tekrardan aynı hesaba giriş yapılacağından bu hesapta artış olacak ve 121 Alacak Senetleri Hesabı bu sefer borçlu konumda olacaktır. İki senet arasında oluşan 2.000 TL'lik tutar ise senet değişimi sonucu oluşan yani, eski senet ile yeni senet arasındaki vade farkından oluşan faizdir. Bu faiz, işletme için gelir olacağından bu tutar 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilir. Bu gelir pasif karakterli bir hesap olan faiz gelirleri hesabını arttıracağından hesap yevmiye kaydında alacaklandırılır.
Alıcıdan alınan yeni senet aslında alıcının borcunda 20.000 TL değilde eski senet tutarı kadar bir azalma yaratacaktır. Bu azalış 120 Alıcılar hesabına yazılan kayıtta alacaklı konuma getirerecektir. Aradaki fark işletme için bir gelir niteliğinde olurken, alıcı firma açısından ise bir gider niteliğindedir.
Alıcılar hesabının etkilenmemesinden dolayı senet yenileme işlemi işe ilgili aşağıdaki kayıtta yapılabilir.
|
KategorilerSon Eklenen Yazılar
Son Yorumlar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
