Çift Taraflı Kayıt Yöntemi ( Muzaaf Kayıt Yöntemi ), Her muhasebe işlemi veya olayının karşılıklı olarak en az iki hesaba kaydedilmesiyle borçlu yada alacaklı hesap ya da hesaplara ait tutarların eşitliği ilkesini esas alan kayıt yöntemine denir.
101 Alınan Çekler Hesabı, Çekler, yazılı değerleri...
Çift Taraflı Kayıt Yöntemi
Tanımdan da anlaşılacağı üzere, her mali olay için en az iki hesaba kayıt yapılmalı ayrıca bütün hesapların borcuna yazılan parasal tutarların toplamı ile bütün hesapların alacağına yazılan parasal tutarların toplam birbirine eşit olmalıdır. Bu şekilde, bir mali olaya konu olan parasal tutarın en az iki hesapta karşılıklı olarak muhasebeleştirilmesi yani, en az bir hesabın borçlanması diğerinin de alacaklandırılması sonucu hesapların toplamları kendiliğinden kontrol edilmiş olur.
Hangi hesap olursa olsun bir hesabın borç tarafına kayıt yapılması hesabın borçlandırılması, alacak tarafına kayıt yapılması hesabın borçlandırılması, alacak tarafına kayıt yapılması hesabın alacaklandırılması olarak ifade edilir. Bir Hesabın borç veya alacak tarafına ilk defa bir parasal tutar yazıldığında o hesap açılmış olur. Aktif ve gider hesapları ilk açıldıkları zaman ve bu hesaplara para girişi olduğu zaman borçlu olarak kaydedilirler. Bu hesaplardan çıkış ( Hesaplarda Azalma ) olduğu zaman alacaklı olarak kaydedilirler.
Pasif ve Gelir Hesapları ilk açıldıkları zaman ve bu hesaplara para girişi ( hesaplarda artış ) olduğu zaman alacaklı olarak kaydedilirler. Bu hesaplardan para çıkışı ( Hesaplarda Azalma ) olduğu zaman borçlu olarak kaydedilir.
Bir Hesabın borcuna yazılan rakamlar toplamı alacağına yazılan rakamlar toplamından fazla ise hesap, aradaki fark kadar borç bakiyesi verir.
Bir Hesabın alacağına yazılan rakamlar toplamı borcuna yazılan rakamlar toplamından azla ise hesap, aradaki fark kadar alacak bakiyesi verir.
Hesabın borcuna ve alacağına yazılan rakamlar toplamı birbirine eşit olması durumunda hesap kapanmış olur.
Bu şekilde bir kayıt sistemi ile hesaplar bakiye ( Kalan ) verecek olurlarsa mali tablolarda bulundukları tarafa göre bakiye vermesi sağlanır. Bu durumda Aktif hesaplar bakiye vereceklerse borç bakiyesi vereceklerdir. Pasif hesaplar eğer bakiye vereceklerse mutlaka alacak bakiyesi vereceklerdir. Aynı şekilde Gelir hesapları alacak, Gider hesapları da borç bakiyesi vereceklerdir.
Muhasebeye konu olan ve kayda alınması gereken olaylar mali olaylardır. Mali olay, işletmenin varlıkları ve kaynaklarda değişme yaratan olaylardır. Varlıklar bilançonun aktifini, kaynaklarda pasifini oluşturduğuna göre ortaya çıkabilecek mali olayların bilanço üzerindeki etkilerini incelemek gerekir. Muhasebe teorisi bu etkileri dört ana grupta ele almıştır.
Muhasebenin temel denklemi bozmadan varlık kaynak eşitliği sağlanmasına yardımcı olan çift taraflı kayıt sistemi gereği oluşan bu dört kural aşağıda verilmiştir.
1) Parasal olarak Aktif Hesaplardan birinin artması, eşit tutarda bir diğer Aktif hesabın azalması 2) Hem Aktif, Hem Pasif Hesaplarda eşit olarak parasal tutar anlamında Artış olması 3) Hem Aktif, Hem Pasif Hesaplarda eşit olarak parasal tutar anlamında Azalış olması 4) Parasal Olarak Pasif Hesaplardan birinin artması, eşit tutarda bir diğer Pasif hesabın azalması
Bu dört kurala göre, yapılacak örnekte Bilanço Eşitliğinin önemi anlatılacağından örnekte sadece bilanço hesapları ele alınacaktır.
Örnekte İlk Önce, bir muhasebe işlemi ele alınacaktır. Bu işlemdeki ilgili hesapların hangilerinin olduğu belirlendikten soran Çift Taraflı Kayıt Sistemi gereği ilgili yevmiye kaydı yapılacaktır. Bu kayıttan sonra, yapılan kaydın hangi kurala göre yapıldığı anlatılacak ve son olarak da sadece Bilanço Eşitliğini anlatabilmek adına bilanço düzenlenecektir.
Yukarıda belirtilen bu dört eşitliği örnek bir işlemle ele alabilmek için önce işletmenin olayların başlangıcındaki mevcut durumu anlatan bilançoyu belirlemek gerekir.
Örnek 1 ) Kafkasya Limited Şirketi 75.000 TL Sermaye İle Kurulmuştur.
Aktif Kafkasya Limited Şirketi Bilançosu Pasif
Sermaye Hesabındaki 75.000 TL aslında paranın nereden geldiğini söylemektedir. Aslında para gerçek anlamda kasadadır Artık Kafkasya Limited Şirketi, faaliyetlerini şirketin kurucusunun verdiği varlıklarla yürütecektir, bu da kasada bulunan 75.000 TL'dır. Şuan itibariyle varlık kaynak eşitliği mevcuttur.
1) Birinci Muhasebe Olayı : Kafkasya Limited Şirketi Bankaya 15.000 TL yatırmıştır.
Bu işlemde 15.000 TL'lık para, kasadan alınıp bankaya yatırılmıştır. Kasadan alınan para, işletmenin paralarını takip eden kasa hesabında bir azalış yaratacağından aktif karakterli Kasa Hesabı bu işlemde alacaklı konumunda olacaktır. Kasadan alınan para bankada açılan bir hesaba ( Vadesiz Ticari Mevduat ) yatırılması sonucunda işletmenin bankadaki para mevcudunda bir artış olacaktır. Bu artış, işletmenin bankadaki paralarını takip eden aktif karakterli banka hesabında da artış yaratacağından, bu hesap bu işlemde borçlu konumda olacaktır. Bu bilgilerin sonucunda yazılacak yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
Yukarıdaki yevmiye kaydına göre de olayı yorumlayabiliriz. Bir yevmiye kaydında bir aktif hesap kaydın sol tarafında yani borçlu kısımda bulunuyorsa, bu hesapta bir artış olduğundandır. Bu artış hesabın 102 Banklar Hesabı olmasından dolayı bankamızdaki para mevcudunda bir artışın olduğu kesindir. Soru bu artışın nereden kaynaklandığıdır. Bu sorunun cevabı ise, kaydın sağ tarafında gizlidir.
Yine kaydın sağ yani alacak tarafında bir aktif hesap varsa, bu aktif hesapta da bir azalış odluğu hükmüne varılır. Bu hesabın 100 Kasa Hesabının olması, bu hesaptan bir para çıkışı olduğu ve bunun da bankaya yatırıldığı yorumu yapılır.
Bankaya para yatırılma olayında bilançosunun sadece sol yani aktif tarafında yer alan hesaplar arasında işlem gerçekleşmiştir. Bu durumda ortaya çıkan ilk Kural Şudur. " Bilançonun sol tarafında yer alan aktif hesaplardan en az birinin artması ve eşit parasal tutarda en az birinin azalması sonucu varlık kaynak eşitliği bozulmaz ". Bu ortaya çıkan eşitlik aşağıdaki bilançoda gösterilmiştir.
Aktif Kafkasya Limited Şirketi Bilançosu Pasif
Yapılan işlem sonucunda daha önce kasada bulunan 75.000 TL'nda 15.000 TL alındığı için şu anda kasada 60.000 TL bulunmaktadır. Bankalar Hesabı da bu işlem sonucunda 15.000 TL ile ilk defa açıldığından bilançonun aktif toplamı 75.000 TL'dır. Yapılan Muhasebe işleminde sermaye hesabında herhangi bir artış veya azalış yani parasal anlamda hareket görmediğinden bu hesaptaki para mevcudu geğişmiştir. Sadece bilançonun aktif tarafında yer alan hesapların kendi işlemlerinde artış ve azalışları sonucunda bilanço eşitliği asla değişmez.
2) İkinci Muhasebe Olayı : Kafkasya Limited Şirketi Borçlanmak Suretiyle ( Kredili Mal Alımı ) Kdv Hariç 30.000 TL Ticari Mal Satın Almıştır.
İşletme borçlanmak suretiyle mal aldığına göre herhangi bir para veya çek, senet yada havale işlemi söz konusu değildir. Bu borç ise işletmenin kısa vadeli bir borcudur. İşletmenin mal aldığı firmalara ise satıcı denir. İşletmenin satıcısı, işletmenin borçlanarak mal aldığı bir firma olduğuna göre bu firmaya olan borcun da takip edilmesi gerekmektedir. Satıcılar hesabı bilançonun sol tarafında yani pasif tarafında yer alır. Bu yüzden 320 Satıcılar Hesabı pasif karakterlidir.
İşletme bu firmadan borçlanarak mal aldığı için işletmenin borcunda bir artış olacaktır. Bu artış satıcılar ile ilgili olduğu içinde 320 Satıcılar Hesabında bir artış meydana gelecektir. Bu artışta pasif karakterli bir hesap olan satıcılar hesabını yazılacak yevmiye kaydında alacaklı konuma getirecektir.
Alınan ticari mallar işletmenin deposuna konulacağına göre bu depodaki malların Türk Lirası tutarlarını takip edecek bir hesaba ihtiyaç vardır. Bu hesap 153 Ticari Mallar Hesabıdır. Aktif Karakterli bu hesap alınan bütün ticari malların alış maliyetini anlatır.
Depoya giren 3.000 TL değerindeki Ticari Mallar, 153 Ticari Mallar hesabını da arttırakcaktır. Bu artış, aktif karaketerli bu hesabı yazılacak yevmiye kaydında borçlu konumda olacaktır.
Ticari mal alımında birde Kdv ( Katma Değer Vergisi ) işlemi vardır. Bu mal alışı ile ilgili olan Kdv hesabı 191 İndirilecek Kdv Hesabıdır. Alış faturası ile birlikte işlem gören bu hesap ilk defa açılacağından hesapta bir artış söz konusudur. Bu artış, aktif karakterli bu hesabı yazılacak yevmiye kaydında borçlu tarafta yer almasını sağlayacaktır.
Bir yevmiye kaydının sol tarafında aktif karakterli hesap yada hesaplar yer almışsa bu hesaplar o işlemde arttığı için o tarafta yer almışlardır. bu kayıtta, 153 Ticari Malların sol tarafta olmasının bu hesapta bir artışın olduğuna işarettir. Aynı şekilde 191İndirilecek Kdv Hesabında da bir artıştan söz edilebilir. Kdv hesaplarının artışları, faturalı olaylardan kaynaklanması birde 153 Ticari Mallar Hesabının bu Kdv hesabı ile birlikte kaydın aynı tarafında olması için bu işlemin bir ticari mal alışı olduğu yorumunu getirir.
Yapılan bu ticari mal alışının peşin mi yoksa kredili mi olduğunu da kaydın sağ tarafı bize anlatır. Yevmiye kaydının sağ tarafında yer alan artışların sağ yani alacak taraflarından olması sonucu bu hesapta da bir artışın olduğu kesindir. Bu durumda, yapılan işlemin borçlanarak yapıldığı ve bu borcun daha sonra işletme tarafından satıcısına ödeneceği bu kayıttan anlaşılır.
Kredili Ticari mal alımı olayında bilançonun hem aktif tarafında hem de pasif tarafında yer alan hesaplar arasında işlem gerçeklemiştir. Bu durumda ortaya çıkan ikinci kural : " Bilançonun sol tarafında yer alan aktif hesaplardan en az birinin artması be eşit parasal tutarıda bilançonun sağ tarafında yer alan pasif hesaplardan en az birinin de artması sonucu varlık kaynak eşitliği bozulmaz ". Bu ortaya çıkan eşitlik aşağıdaki bilançoda gösterilmiştir.
Aktif Kafkasya Limited Şirketi Bilançosu Pasif
Yapılan işlem sonucu, bilançonun aktif tarafında iki tane yeni hesap açılmıştır. Bunlardan birincisi alınan ticari malların alış maliyetinin ne kadar olduğu anlatan ticari mallar hesabıdır. İkincisi ise alınan mal veya hizmet sonucu bir faturayla ortaya çıkan İndirilecek Kdv hesabıdır. Aynı şekilde bilanço'nun pasif tarafında da , mal veya hizmet satın aldığımız satıcı firmalara olan borçlarımızı anlatan satıcılar hesabı alınan mak bedeli ve alınan malın Kdv tutarı kadar artmıştır. Bilançonun iki tarafında oluşan bu eşit tutardaki parasal artış varlık kaynak eşitliğini bozmamıştır.
Bu işlemde bilanço eşitliğinin yanı sıra unutulmaması gereken bir önemli konuda, Kdv tutarının alınan mal maliyetinin içinde olmayışıdır. Bu yüzden gerek alış gerekse satışla ilgili her türlü mal ve hizmet işlemlerindeki Kdv tutarları ayrı hesaplarda takip edilir.
3) Üçüncü Muhasebe Olayı : Kafkasya Limited Şirketi 15.400 TL Satıcılara Nakit Ödeme Yapmıştır.
Nakit ödeme kasadan bir paranın çıkışını gösterir. Kasa hesabındaki bu azalış aktif karakterli 100 Kasa Hesabını alacaklı konuma getireceğinden, hesap yazılacak yevmiye kaydında alacaklı tarafta yer alacaktır.
Yapılan ödeme işleminin borcuna karşılık yapılır. İşletmenin şu andaki borcuda bir önceki işlemde kredili ticari mal aldığı satıcı firmasınadır. Satıcı firmaya yapılan bu ödeme sonucunda işletmenin borcunda bir azalış olacağıdır. Borçtaki bu azalış borcun takip edildiği 320 Satıclar Hesabında da bir azalış olmasını gerektirecektir. Bu azalış pasif karakterli bu hesabı borçlandıracağından yevmiye kaydında 320 Satıclar Hesabı kaydın sol yani borcunda yer alacaktır.
320 Satıclar Hesabına bakıldığında bu hesabın işletmeden ne kadar alacaklı oldugunu görebilmek için bu hesaba yapılan ödeme kadar azaltmak gerekmektedir. Pasif karakterli 320 Satıcılar Hesabındaki bu azalış hesabı borçlandıracaktır. Yukarıdaki yevmiye kayna göre de olayı yorumlayabiliriz. Aktif karakterli bir hesap olan kasa hesabının kaydın sağ tarafında yer almasından dolayı hesabın alacaklandığını söyleyebiliriz. Aktif hesapların alacaklanması hesaplarda azalışı yani para çıkışını anlatır. Bu durumda kasa hesabından 15.400 TL'lık bir para çıkışı olduğu kesindir. Asıl soru bu para çıkışının nereye yapıldığıdır. Bu sorunun cevabına da kaydın sol yani borçlu tarafındaki hesap verir.
320 Satıcılar Hesabının kaydın sol yani borçlu tarafında yer alması bu pasif karakterli hesapta bir azalışın olduğunu anlatır. Buradan da Ödemenin satıcılara olan borcumuzu azaltmak için yapıldığı yorumuna ulaşılır.
Kredili ticari mal alımından doğan borcun bir kısmının nakit olarak ödenmesi olayında bilançonun hem aktif tarafında hemde pasif tarafında yer alan hesaplar arasında işlem gerçeklemiştir. Bu durumda ortaya çıkan üçüncü Kural : Bilançonun sol tarafında yer alan aktif hesaplardan en az birinin azalması ve eşit parasal tutarda bilançonun sağ tarafında yer alan pasif hesaplardan en az birinin de azalması sonucu varlık kaynak eşitliği bozulmaz. Bu ortaya çıkan eşitlik aşağıdaki bilançoda gösterilmiştir.
Aktif Kafkasya Limited Şirketi Bilançosu Pasif
Yapılan ödeme sonucu kasada bulunan 60.000 TL'ndan 15.400 TL azaldığı için şuan itibari ile kasada bulunan para mevcudu 44.600 TL'dır. Yapılan ödeme satıcılara olan borcun azalması için olduğundan 35.400 TL olan borç 20.000 TL'na düşmüştür. Satıcılar hesabı bizden 20.000 TL alacaklıdır. Nakit ödeme işlemi ile ilgili olarak diğer hesaplarda herhangi bir değişim olmadığı için şu anda bilançonun her iki tarafındaki hesaplarda eşit parasal tutardaki azalış varlık kaynak eşitliğini asla bozmayacaktır.
4) Dördüncü Muhasebe Olayı : Kafkasya Limited Şirketi 20.000 TL Senetsiz Borcunun Tamamına Senet Vererek Senetli Hale Getirmiştir.
Satıcı firmaya kendi senedimizin verilmesi olayında, bilançonun sadece sağ yani pasif tarafında yer alan hesaplar arasında işlem gerçekleşir. Bu durumda ortaya çıkan Kural : Bilançonun Sağ tarafında yer alan pasif hesaplardan en az birinin artması ve eşit parasal tutarda en az birinin azalması sonucu varlık kaynak eşitliği bozulmaz. Bu ortaya çıkan eşitlik aşağıdaki bilançoda gösterilmiştir.
Aktif Kafkasya Limited Şirketi Bilançosu Pasif
Senetsiz ticari borçların takip edildiği 320 Satıcılar Hesabında yer alan 20.000 TL'nın tamamının işletmenin kendi senedi ile ödenmesi sonucu 320 Satıcılar hesabına olan senetsiz ticari borç kapandığından hesap bilançoda yer almaz. Kapanan 320 Satıcılar hesabı yerine işletmenin senetli borçlarının takip edildiği 321 Borç Senetleri Hesabı ortaya çıkmıştır. Yapılan muhasebe işleminde diğer hesaplar herhangi bir artış veya azalış yani parasal anlamda hareket görmediğinden bu hesaplardaki para mevcudu değişmemiştir. Cevap Yaz |
KategorilerSon Eklenen Yazılar
Son Yorumlar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
