Hesap Kavramı

Hesap KavramıHesap Kavramı; Her bir mali işlem Nediniyle Varlıklarda, Borçlarda, Sermayede ve Faaliyet sonucunu oluşturan gelir  ve gider unsurlarında meydana gelen değişiklikleri, doğrudan mali tablolar üzerinde izlemek mümkün değildir. Çünkü, işletmenin bir faaliyet döneminde yapılan yüzlerce hatta binlerce işemi bilançolarla izlemek, her işlemden sonra tekrar bilanço düzenlemek olanaksızdır. Bunun Yanında işlemleri konularına göre dönem başından dönem sonuna kadar topluca görmek ve izlemek zordur.

 

Bilanço'da yer alan unsurların  konuları ve özelliklerine göre önce bir yerde toplamak, sonra bunlarda meydana gelen artış azalışları ayrı ayrı çizelgelerde izlemek ve bu bilgilerden daha sonra da bilançoyu oluşturmak için hesaplardan yararlanılır. Hesap; Mali Nitelikteki olayların her bir bilanço ve faaliyet sonuçlarını oluşturan her bir unsurda yarattığı, artış veya azalışlarının para ile ifade edilen her türlü değişmelerinin sınıflandırılarak izlenmesine yarayan çizelgelerdir.

 

Her Hesap Kendisi ile ilgili oluşan ticari işlemin ne zaman ve hangi olay sonucu arttığını ve azaldığını takip eder. Mali Nitelikteki ticari işlemlerin çeşitlerine göre sınıflandırılarak hesaplar aracılığıyla izlenmesi sonucu, bir yandan her işlemden sonra mali tabloların tekrardan hazırlanmasını önlerken, bir yandan da mali nitelik taşıyan ticari bir Konuda toplu ve ayrıntılı bilgi elde edinilmesini kolaylaşttırılacak. Bu bilgiler kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirebilmek içinde, Hesap adı verilen çizelgenin şekli çok önemlidir.

 

Bir Hesap Takip ettiği olayla ilgili olarak hem para artışlarını hem de para azalışlarını takip etmektedir.  Hesabı arttıran veya azaltan bu mali olayların parasal giriş ve çıkışlarını alt alta yazarak takip özetleme kontrol ve raporlama gerçekleştirilemez. Bu yüzden, hesap adı verilen çizelgenin iki tarafı olmak zorundadır. Bir Tarafına para girişlerini bir tarafına para çıkışlarının yazıldığı bu hesap adı verilen çizelgenin para ile ilgili artış ve azalışlarını ayrı sütunlarda izlenmesi daha doğrudur. Böylece iki sütun toplamı farkı herhangi bir andaki kalanı yani o anda düzenlenecek bir bilançoda yer alacak tutarı gösterecektir. Artışların bir yana, azalışların diğer bir yana yazılabilmesi için hesap çizelgesinin iki taraflı işlemesi gerekir. Bu Çizelgenin Şekil görüntüsü aşağıdaki gibidir.

 

 

BORÇ

HESAP KODU (HESAP ADI ) HESABI

ALACAK

TARİH

AÇIKLAMA

TUTAR

TARİH

AÇIKLAMA

TUTAR

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu Hesap Çizelgesinin sol yanına Borçlu Sağ yanına Alacaklı taraf denir. Hesap Çizelgesinin her iki yanında işlemin yapıldığı tarihin, işlemin niteliğinin ve para olarak ifadesinin kaydına ayrılmış sütunlar bulunur. Bu Çizelgenin ait olduğu hesabın hangi bilanço kalemine yada sonuç işlemine ayrılmış olduğunu gösteren bir de adı bulunur.

 

BORÇ

HESAP KODU ( HESAP ADI )  HESABI

ALACAK

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BORÇ BAKİYE

 

ALACAK BAKİYE

 

 

 

Muhasebe eğitimlerinde her defasında hesabın şekli bu şekilde gibi ayrıntılarla çizilmez. Onun yerine aşağıda şekilde gösterilen ( T ) harfi kullanılırken Borç Kelimesi yerine ( B ), Alacak Kelimesi yerine de ( A ) harfi yazılır.

 

 

Ayrıca Unutulmaması Gereken en önemli Konu, Bu hesap çizelgesi, ( T ) cetveli, Defteri Kebir veya Büyük Defter olarak isimlendirilmesidir. Bu Çizelgenin en Görevi ise, Bilanço ve Gelir Tablosu hesaplarına ait para giriş ve çıkışlarının takip edilmesidir.

 

HESAP GRUPLARI

 

Hesaplar, Bilanço Hesapları ve Gelir Tablosu ( Sonuç ) hesapları olmak üzere temel mali tablolara göre iki ana gruba ayrılırlar. Bilanço Hesapları, Aktif Hesaplar ve Pasif Hesaplardan Oluşurken, Gelir Tablosu Hesapları ise Gelir ve Gider hesaplarından oluşur. İster bilanço isterse de gelir tablosuna ait bir hesap olsun her hesabın bir borç birde alacak tarafı vardır.

 

A) BİLANÇO HESAPLARI :

 

Aktif Hesaplar : Bilanço'da yer alan bu hesap türünün özellikleri aşağıda verilmiştir.

 

1) İşletmenin Kaynaklarının hangi varlıklarda olduğunu anlatırlar

 

2) Bilanço'nun sol tarafında bulunurlar

 

3) İlk para girişleri ( Hesabın açılışı ) borç tarafından olur

 

4) Para girişleri hesabın borcuna, Para çıkışları hesabın Alacapına kaydedilir.

 

5) Aktif hesaplar borç bakiye ( Borç Kalanı ) verir.

 

6) Asla Alacak Bakiyesi vermezler.

 

Pasif Hesaplar : Bilanço'da yer alan bu hesap türünün özellikleri aşağıda verilmiştir.

 

1) İşletmenin varlıklarının hangi kaynaklardan sağlandığını anlatır.

 

2) Bilanço'nun sağ tarafında bulunurlar.

 

3) İlk para girişleri ( Hesabın Açılışı ) Alacak tarafından olur.

 

4) Para girişleri hesabın Alacağına, para çıkışları ise hesabın Borcuna kaydedilir.

 

5) Pasif Hesaplar Alacak Bakiye ( Alacak Kalanı ) verir.

 

6) Asla Borç Bakiyesi vermezler.

 

B) GELİR TABLOSU HESAPLARI

 

Gider Hesapları : Gelir Tablosu'nda yer alan bu hesap türünün özellikleri aşağıda verilmiştir.

 

1) İşletmenin bir hesap dönemi boyunca ortaya çıkan giderlerin kaydedildiği hesaplardır.

 

2) İlk Para girişleri ( Hesabın Açılışı ) Borç tarafından olur.

 

3) Para girişleri hesabın Borcuna, Para çıkışları ise hesabın Alacağına kaydedilir.

 

4) Gider Hesapları Borç Bakiyesi ( Borç Kalanı ) verir.

 

5) Asla Alacak bakiyesi vermezler.

 

Gelir Hesapları : Gelir Tablosu'nda yer alan bu hesap türürün özellikleri aşağıda verilmiştir.

 

1) İşletmenin bir hesap dönemi boyunca ortaya çıkan gelirlerin kaydedildiği hesaplardır.

 

2) İlk Para girişleri ( Hesabın Açılışı ) Alacak tarafından olur.

 

3) Para girişleri hesabın Alacağına, Para çıkışları ise hesabın Borcuna kaydedilir.

 

4) Gelir Hesapları Alacak Bakiyesi ( Alacak Kalanı ) verir.

 

5) Asla Borç bakiyesi vermezler.

 

C) DÜZENLEYİCİ HESAPLAR :

 

Düzenleyici Hesaplar Bilançonun hem sol ( Aktif ) hem de sağ ( Pasif ) tarafında yer alırlar. Bilançonun sol tarafında yer alanlara Aktif Düzenleyici Hesaplar, sağ tarafında yer alanlara ise Pasif Düzenleyici Hesaplar denilir. Düzenleyici Hesaplar hem bulundukları tarafı hem de içinde yer aldıkları hesap gruplarını düzenlerler. Bu düzenlemeden kasıt, bulunduğu tarafta ve hesap gurubu içinde toplam olarak eldeki net parasal tutarı belirtmek için, yani varlık ve kaynakların gerçek parasal tutarlarını anlatmakta kullanılırlar. Bu yüzden bu hesaplara ilk para girişi ters tarafındandır.

 

Düzenleyici hesaplara ilk para girişlerinin ters taraftan olması demek, Örneğin aktif düzenleyici hesaplar aktif tarafta yer aldıkları halde bu hesaplar aktif heaplar gibi çalışmazlar. Bu hesaplar pasif hesapların özelliklerini taşırlar. Bu yüzden bir Aktif Düzenleyici hesaba ilk para girişi hesabın sağ yani Alacak tarafından giriş yapılır.

 

Aynı şekilde, Pasif Düzenleyici Hesaplar da pasif tarafta yer aldıkları halde bu hesaplar pasif hesapların özelliklerini taşımazlar. Pasif Düzenleyici Hesaplar Aktif Hesapların özelliklerini taşırlar. Bu yüzden bir pasif düzenleyici hesaba ilk para girişi hesabın sol yani Borç tarafından giriş yapılır. Bilançoda yer alan bu hesap türünün özellikleri aşağıda verilmiştir.

 

1) Bilançonun Hem sol ( Aktif ) Hem de sağ ( Pasif ) tarafında yer alırlar. Bilançonun sol tarafında yer alanlara Aktif Düzenleyici, Sağ tarafında yer alanlara ise Pasif Düzenleyici Hesaplar Denilir.

 

2) İsimlerinin sonunda eksi ( -) işareti vardır.

 

3) Bilançoda Bulundukları tarafın Özelliklerine göre çalışmazlar.

 

4) Aktif Düzenleyici Hesaplar Pasif karakterli hesapların özelliklerini taşır.

 

5) Pasif Düzenleyici Hesaplar Aktif Karakterli hesapların özelliklerini taşır.

 

D) NAZIM HESAPLAR:

 

İşlemin yapıldığı tarihte, varlık ve kaynak hesapları ile gelir ve gider hesaplarını etkilemeyen, fakat ileri bir tarihte etkileme olasılığı olan, işletmenin yükümlülük sorumluluk ve haklarını ifade etmek için bilgi verme amacı ile tutulan, işletme varlıkları arasında fiilen yer almasına rağmen, mülkiyeti ait olmayan, bazı değerleri izlemek amacı ile tutulan hesaplara Nazım Hesaplar Denir.

 

Bu hesap türünün Özellikleri Aşağıda Verilmiştir.

 

1) İşletmenin bilgi ihtiyaçlarına bağlı olarak, herhangi bir yasal zorunluluk olmaksızın isteğe bağlı olarak tutulurlar.

 

2) Bu hesaplara ait tutarlar bilançoda yer almazlar. Fakat tam açıklama kavramı gereği yönetim ve diğer ilgililere bilgi amaçlı olarak bilanço dipnotlarında gösterilirler.

 

3) Nazım Hesaplar Kullanılırken, yapılan işlemin ne olduğunu anlatan alt hesaplarında birlikte açılması doğru bilgilenme açısından önemlidir.

 

4) Nazım Hesaplar kendi aralarında karşılıklı olarak çalışırlar yani bir nazım hesap açılırken bu işlemin karşısında herhangi bir bilanço veya gelir tablosu hesabı kullanılmaz.

 

5) Diğer hesaplarla birlikte aynı yevmiye maddesinde yer almayan nazım hesaplar, kendi aralarında karşılıklı hem borç hem de alacaklı çalışmalarından dolayı hesapların borç ve alacak toplamları birbirine eşit olmak zorundadır.

 

6) Nazım Hesaplarla açılması gerektiren olay veya işlem sona erdiğinde ilgili kayıtta yer alan hesaplar ters kayıt ile kapatılır.

 

E) FARK HESAPLARI :

 

İşletmenin maliyet hesapları olarak adlandırılan yedinci hesap sınıfında yer alan tüm hesaplarla ilgili yapılacak yevmiye kayıtlarında muhasebe teorisinde kullanılabilecek iki yöntem vardır. 

 

1) Standart Maliyet Yöntemi

 

2) Tahmini Maliyet Yöntemi

 

Bu Yöntemleri daha çok üretim işletmeleri kullandığından Bu hesaplar Maliyet Muhasebesi dersinde anlatılacaktır.

 

 

F) YANSITMA HESAPLARI :

 

Bu hesaplarla ilgili yapılacak açıklama dönem Sonu devir ve kapanış kayıtları sırasında daha detaylı anlatılacaktır. Şu anda bu hesaplar için bilinmesi gereken en önemli konu bu hesapların Fiili Maliyet Yönteminde sadece dönem sonunda kullanıldıklarıdır.

 

G) YARDIMCI HESAPLAR :

 

Asıl isminin muavin olduğu bu hesaplara yardımcı, tali veya alt hesaplarda denilmektedir. Herhangi bir defteri kebir hesabının ( Ana Hesabın ) alt hesaplarını oluşturan bu hesaplar nasıl açılması konusunu tebliğ serbest bırakmıştır. Buna rağmen herhangi bir ana hesabın alt hesaplarını açarken her şeyden önce mali tabloların düzenlenmesinde zorluk yaratmayacak bir şekilde açılması gerekir.

 

Bunun yanı sıra yardımcı hesapların açılmasında aşağıda belirtilen unsurlar da dikkate alınmalıdır.

 

1) Açılacak yardımcı hesapların kodları konusunda serbestlik olmasına rağmen, tebliğin kod sistemine ile uyuşması önemlidir.

 

2) Açılacak yardımcı hesapların isimleri konusunda serbestlik olmasına rağmen, tebliğdeki mevcut isimlerle aynı olmamasona özen gösterilmelidir.

 

3) Açılacak yardımcı hesapların tanımı ve içeriği konusunda serbestlik olmasına rağmen, tebliğdeki mevcut hesapların tanımı ve işleyişi ile aynı olmamalıdır.

 

4) Açılacak yardımcı hesaplar işletmenin faaliyetlerine ve işletme yapısına ileride ortaya çıkabilecek gelişmelere ve rapor ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.

 

 

 

 

 

 

Etiketler:

Cevap Yaz