Kapsam Yönünden Denetim Türleri

Zorunlu Denetim : Yasal hükümler doğrultusunda yapılan denetim çalışmalarına zorunlu denetim denir. Türkiye'de sermaye piyasası kurulunun denetimine tabi işletmeler ile bankacılık düzenleme ve denetleme kurulunun denetimine tabi bankalar ve hazine müşteşarlığının denetimine tabi sigorta ve reasürans bağımsız dış denetimi yaptırmak zorundadırlar.

İhtiyari Denetim : Herhangi bir yasal zorunluluk bulunmadan, işletmelerin kendi istekleri doğrultusunda yatırmış oldukları denetimdir.

Sürekli Denetim : Halka açık şirketlerin, SPK gözetimine tabi diğer şirketlerin, bankaların, sigorta şirketlerinin yıl sonu mali tablolarının genel görmüş denetim standartlarına uygun şekilde denetlenmesidir. Bu denetimin özelliği tam denetim olması, yani mali yıl sona ermeden denetim sözleşmesinin yapılmış olması nedeniyle denetçinin yeterli kanıt toplayabilmesi veya bağımsız denetim standartlarının tamamının uygulanabilmesine imkan bulunması ve dolayısıyla denetim alanında bir sınırlama olmamasıdır. Bu denetim çalışmasında denetçi, mali tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun düzenlenildiği konusunda bir denetim görüşüne ulaşabilmek için denetimini planlar, planını uygulamaya koyarak yeterli kanıt toplar, nezaretindeki diğer meslek mensuplarını gözler ve sonuçta bir denetim görüşüne ulaşır. Yani denetim görüşüne ulaşabilmek için yeterli zaman ve imkan olduğu varsayılır. Bu nedenle denetim sonucunda verdiği raporun güvenirlik derecesi oldukça yüksektir. Denetçi mali tabloların güvenirliği konusunda doğrudan güvence verir. Yani görüşü doğruyu yansıtıyor, yansıtmıyor ve koşullu yansıtıyor şeklindedir. Ancak mali tabloların yüzde yüz doğru olduğu anlamına gelmez. Çünkü denetçi ne kadar fazla denetim kanıtı toplasa da yine denetimin özünden gelen denetim riski bulunur.

Sınırlı Denetim : Bazı şirketlerin ara mali tablolarının, yıllık denetimi yapan denetim şirketi tarafından ara dönemlerde denetlenmesi şeklinde yapılan denetimdir. Bu denetime tabi şirketler bankalar ve özel finans kurumları ile sermaye piyasasında faaliyet gösteren şirketler olup, bunlar 3 – 6 – 9'uncu ay sonu itibariyle ara mali raporlarını hazırlamak ve bankacılık düzenleme ve denetleme kurulu ile sermaye piyasası kurulu'na göndermek zorundadırlar. Ancak 6'ıncı ayın sonu itibariyle düzenlenen mali tabloların Bağımsız Denetimden geçmiş olması gerekir.

Sınırlı denetimi yıllık denetimden ayıran husus denetim kanıtı toplamada sınırlı olmasıdır. Bu şirketlerde mali tablolar bazı sınırlamalar altında düzenlenir ki, bu sınırlamalar mali tabloların güvenirliği konusunda şüphe yaratırlar. Gerçektende bu denetim ara bir döneme aittir ve bu dönemde mali tabloların işletmenin ekonomik mali durumu, karlılık durumunda gelişmeler hakkında bir fikir verirler. ancak geçici rakamlardır ve değişikliğe uğrama olasıkları yüksektir. Bu tablolarda aynı yıl sonu mali tablo düzenleme ilkelerine uygun bir şekilde hazırlanmalarına rağmen bazı olanaksızlar nedeniyele tam, doğru ve güvenilir bilanço veya gelir tablosu niteliğini taşımazlar.

Özel Denetim : Özel denetim çalışması işletmelerin tasfiye, birleşme, devir, bölünme gibi durumlarda veya halka ilk defa açılacak şirketler için yapılan bir denetim türüdür.