Kasanın Envanteri, Aktif bir hesap olan Kasa Hesabı, belirli bir tarihte işletmeye ait olan kağıt ve madeni paralardan oluşur. Kasadaki Türk Parası mevcutları VUK ve Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre İtibari değerle değerlendirilir.  Türk Ticaret Kanunu’nun değerleme ile ilgi hükümleri dikkate alındığında, Kasa 75. Maddesi çerçevesinde Kasa Mevcudu, işletme içi haiz olduğu değerle, yanı paranın üzerinde yazılı olduğu değerle değerlenir. Bu nedenler dönem sonu envanterinde Türk parası ile ilgili olarak bir değerleme işlemi yapılmaz.

 

Ancak Türk parasının envanteri ( Sayımı ) her gün yapılır. Her ne Kadar bu konu bir envanter işlemiymiş gibi de anlatılsa, aslında kasanın sayımı her gün yapılabilecek bir işlemdir. Bu yüzden burada anlatılanlar dönem içinde de yapılabilecek kayıtlardır.

İşletmenin Kasa hesabının bakiyesi ile kasa envanteri neticesinin aynı olması gerekir. Eşitlik söz konusu olduğunda herhangi bir düzeltme kaydına gerek yoktur. Eşitliğin bozulduğu durumlarda yani sayım sonucunda, defterle kasadaki mevcut arasında bir fark çıkarsa bu iki yönlüdür. Ya bir fazlalık ki buna “ Kasa Sayım Fazlalığı ” ya da bir noksanlık ki buna da “ Kasa Sayım Noksanlığı “ denir.

 

KASA SAYIM FAZLALIĞI ( 397 Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları Hesabı ) : Kasa mevcudu, yani kasadaki para, kasa defterindeki mevcuttan veya mizandaki borç bakiyesinden fazla ise, kasa sayım fazlalığından söz edilebilir. Kasadaki paraların sayımı bir “ Muhasebe Dış Envanter “ işlemidir. Her Ne kadar bu konu bir envanter işlemiymiş gibi de anlatılsa, aslında kasanın sayımı her gün yapılabilecek bir işlemdir. Bu yüzden burada anlatılanlar dönem içinde de yapılabilecek kayıtlardır. Kasa hesabının defteri kebiri aşağıda verilmiştir.

 

BORÇ	100 KASA HESABI		ALACAK
NAKİT GİRİŞLERİ TUTARLAR		NAKİT ÇIKIŞLARI TUTARLAR
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

Kasa Hesabının Defteri kebirinin borç toplamından, alacak toplamını çıkardığımız zaman kasa hesabının borç bakiyesi buluruz. Fiili kasa sayımı ile kasa defterinin veya hesabının genel geçici mizandaki borç bakiyesi aynı ise, kasa hesabı denktir. Fiili olarak kasa sayımı sonucundaki tutar, kasa hesabının borç bakiyesinden büyükse kasa sayım fazlalığı söz konusudur. Bu durumda Yazılacak yevmiye maddesine bir örnekle açılayalım,

 

BORÇ	100 KASA HESABI		ALACAK
NAKİT GİRİŞLERİ TUTARLAR 20.000.TL		NAKİT ÇIKIŞLARI TUTARLAR 20.000.TL
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

Yukarda verilen defteri kebire göre borç toplamı 20.000 TL Alacak Toplamı ise, 19.400 TL 'dır. Bu iki toplam arasındaki fark yani, kasa hesabının borç bakiyesi de 600 TL'dır. Kasanın sayımı sonucu bulunan yani, kasadan çıkan paranın da 800 TL olduğunu kabul edelim.

Kasanın Sayımı muhasebe dışı bir envanter işlemi olup, sayım sonucu bulunan ve kasadan çıkan paranın doğru olduğu kabul edilir. Çünkü, Yapılan kayıtlar sırasında herhangi bir işlem unutulmuş veya yanlış bir hesaba yanlış bir tutar girilmiş olabilir. Bu yüzden kasanın sayımı sonucu kasadan çıkan paranın doğru kabul edilmesi şarttır.

Bu doğrudan yola çıkacak olursak şu an için verilen örnekte kasanın sayımı sonucu bulunan para ( 800 TL ), Kasanın defteri kebir bakiyesinden ( 600 TL ) çok fazladır. Bu durumda kasa sayım fazlalalığından söz edilebilir. Bu fazlalığın kaydedileceği hesap ise farkın nedenini buluncaya kadar geçici olarak açılan pasif karakterli 397 Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları hesabıdır. Bu hesapta oluşacak artış sonucu hesap, yazılacak yevmiye kaydının alacaklı tarafında yer alacaktır.

 

Defter ile sayım sonucu oluşan fark yani, 200 TL yazılacak yevmiye kaydının parasal tutarı olucaktır. Şuan itibari ile anlatılan konu kasa hesabı olduğu için yazılacak yevmiye kaydının borçlu tarafında yer alacak olan şüphesiz bu hesaptır.

Fakat Olayı Kasa Hesabı Açısından ele alacak olursak, Arada oluşan bu fark ( 200 TL ) sayım sonucu kasadan çıktığına göre, gerçek kasaya bu para tutarı aslında girmiştir. Hatanın oluşabileceği kısmın defter kayıtları olacağı varsayımından hareketle, gerçek anlamda kasaya giren bu paranın olacağı varsayımından hareketle, gerçek anlamda kasaya giren bu paranın aslında kayıt olarak kasa hesabına girişinin unutulduğu kabul edilebilir. Bu para girişinin deftere kaydı unutulmuşsa, unutulan bu kaydın yapılabilmesi için kasa hesabının yazılacak yevmiye kaydında borçlu tarafa olması gerekmektedir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	100 KASA HESABI    100.01 TL Kasası     397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALIKLARI HESABI                397.01 Kasa Sayım Fazlalıkları    Kasa Fazlalığın Kaydı	200	200
	TOPLAM	200	200

 

Fazlalığın Nedeni bulundugunda fazlalık nedeninin bulunması için geçici olarak açılan 397 Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları Hesabı Kapatılır ve tutar ilgili hesaplara devredilir. Bu Fazlalığın Sebebi araştırılmalıdır. Bulunan sebebe göre de, Unutulan ilgili yevmiye kaydı yazılmalıdır. Aslında kasa hesabında artış ( Para Girişi ) yaratabilecek muhasebe işlemleri kasanın dönem içi işlemleri kısmında ele alınmıştı. Kasa hesabının borçlanmasına konu olabilecek bu olaylardan herhangi biri, kasaya girişi yapılan fakat kaydının unutulduğu 200 TL'lık paranın kaynağını oluşturacak muhasebe işlemleri olabilir. Fazlalığın kaynağını oluşturabilecek bu muhasebe işlemlerinden başka, aşağıdaki nedenlerden de kaynaklanabilir.

 

1) Yapılan tahsilattan daha az bir paranın kayıtlara geçirilmesi.

2) Yapılan ödemeden daha büyük bir parasal tutarın kayıtlara geçirilmesi

3) Kasa da bulunan işletmeyle ilgisiz veya emanet bir paranın veya işletme sahibinin kasadaki kişisel parasının işletmenin  kasa mevcudu sanılması sonucunda da bu fazlalık olaşabilir.

 

A) Sebebin ticari mal alımı ve satımı sırasında ortaya çıkan bozuk para sıkıntısından kaynaklandığı ve önemsiz olduğu anlaşılmıştır.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	100 KASA HESABI    100.01 TL Kasası     679 D. OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI                   679.01 Kasa Sayım Fazlalıkları    Kasa Sayım Fazlalığının Kapanması	200	200
	TOPLAM	200	200

 

Nedenin bulunmasıyla  1 Nolu yevmiye maddesinde açılan geçici pasif karakterli 397 Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları Hesabı borçlandırılarak kapatılır. Kasada 200 TL bir fazlalık olduğu için bu tutar gelir kabul edilip 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına yazılır. Gelir Hesabındaki nakit girişlerinin yarattığı artışlardan sebebiyle hesap alacaklandırılır.

 

B)Sebebin, Kafkasya Limited Şirketi isimli alıcan yapılan tahsilatın, kayıtlara işlenmediğinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. Yapılan bir satış sonucu alınan tahsilatın yevmiye kaydının yapılmadığı bu durumda yazılacak kayıt şu şekildedir.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALIKLARI HESABI       120 ALICILAR HESABI                               120.01 Kafkasya Limited Şirketi    Kasa Sayım Fazlalığının Kapanması	200	200
	TOPLAM	200	200

 

1 Nolu yevmiye maddesinde açılan geçici pasif karakterli sayım ve tesellüm fazlaları hesabını borçlandırarak hesap kapatılır. Aktif karakterli bir hesap olan Alıcılar hesabını alacaklandırarak, yapılan tahsilat alıcı firmanın hesabından düşülür.

Bu arada 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabı; Kasa, stok ve maddi duran varlıklarla ilgili ortaya çıkan sayım fazlalıklarının izlendiği geçici bir hesaptır. Kasa sayım fazlasının tespitinde kasa hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Stok sayım fazlalarının tespitinde, emsal değer üzerinden bu hesaba alacak, ilgili stok hesabına borç yazılır. Sayım dönemi içinde normal olduğu belgelenen fazlalar ilgili maliyet hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Maddi duran varlıkların tespitinde, fazlalar emsal değerleri ile ilgili duran varlık hesabı karşılığında bu hesaba alacak yazılır, Sayım dönemi içinde kar kaydı gerektiği belgelenen " 679 Diğer Olağan dışı Gelir ve Karlar Hesabı " karşılığında bu hesaba borç yazılır.

 

 

Kasa Sayım Noksanlıkları Tespiti Muhasebeleştirilmesi