Muhasebe Süreci; İşletmelerin mali nitelikteki işlemlerine ilişkin bilgiler, muhasebe tarafından  belirlenmekte, izlenmekte ve raporlanmaktadır. Muhasebenin bu fonksiyonlarını yerine getirebilmesi belli süreci gerektirir, Bu sürece Muhasebe Süreci Denir.

Muhasebe Sürecinin başlaması ile tamamlanması arasında geçen süreye Muhasebe dönemi Denir. Muhasebe dönemi bir yıl olabileceği gibi bir yıldan daha kısa da olabilir. Ülkemizde vergi Kanunlarına göre, Muhasebe Dönemi bir takvim yılı olarak belirlenmiştir. Buna göre, Muhasebe dönemi 1 Ocakta başlar, 31 Aralıkta sonra erer. Yeni işe başlayan işletmelerde muhasebe dönemi, işe başlama tarihi ile yıl sonu arasında kalan süredir.

 

Muhasebe Sürecinin Aşamaları

 

1) İşe başlama bilançosunun Düzenlenmesi

2) Belge ve bilgilerin Toplanması

3) Yevmiye defterine kayıt

4) Defteri Kebire ( Büyük Defter ) Kayıt

5) Aylık Mizanların Düzenlenmesi

6) Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması

7) Kesin mizanın Düzenlenmesi

8) Dönem sonu bilançosunun ve dönem gelir tablosunun düzenlenmesi

9) Dönem Hesaplarının kapatılması

10) Yeni Döneme Geçiş Hesapların yeniden açılması ( Örnek: Açılış Fişi )

 

İşe Başlama Bilançosunun Düzenlenmesi

 

Önce girişimci  ya da girişimcilerin işe başladıkları anda sahip oldukları varlıklarla borçları  belirlenir. Varlık ve borçlardan hareketle  de başlangıç sermayesi hesaplanır. Bunlar bir bilanço çizelgesine aktarıldığında işletmenin işe başlama bilançosu ortaya çıkar. Daha önceki dönemde de faaliyet gösteren işletmelerde ise önceki dönemin sonunda çıkarılmış bir bilanço mevcuttur. Bir dönemin bitişi aynı zamanda izleyen dönemin dönem başı durumunu gösterdiğinden dönem başı bilançosu olarak da kabul edilir.

İşletmenin işe başlama tarihinde ve dönem sonlarında saymak, ölçmek, tartmak veya değerlendirmek suretiyle saptanan mevcut, alacak ve borçları ayrıntılı biçimde, doğrudan doğruya veya envanter listelerinde toplanarak, envanter defterine kaydedilir.

 

Belgelerin ve Bilgilerin  Toplanması

 

İşletmenin yaptığı mali, ekonomik ve hukuki nitelikteki işlemlerin muhasebe kayıtlarına alınabilmesi için işlemlerin dayandığı belgelerin ( Fatura, Makbuz, Bordro, Dekont ve benzeri ) ve bilgilerin toplanması  gerekir. İşletmelerde işlemler, Muhasebe defterine ( Birinci sınıf bilanço esasına göre; Yevmiye Defteri, Defteri Kebir ve envanter Defteri, İkinci sınıf tacirler ise, İşletme hesabı esasına göre işletme defteri tutarlar ) ya da muhasebe fişlerine kaydedilir.

 

Yevmiye Defteri Kayıt

 

Bir İşletmede Kayıtlara geçirilmesi gerekli ticari işlemlerin ilgili belgelerden çıkarılarak tarih sırasıyla ve madde halinde düzenli olarak kaydedildikleri deftere " Yevmiye Defteri " denir.

Yeni işe başlayan işletmelerde yevmiye defterine ilk olarak işe başlama bilançosununda, öteden beri faaliyetine devam eden işletmelerde ise önceki dönem sonunda çıkarılan bilançoda yer alan varlık ve kaynakların hesaplara aktarılması için " Açılış kaydı " yapılır. Bu kayıttan sonra günlük işlemler sırasıyla, belgelere dayanarak ve yevmiye maddeleri halinde, yevmiye defterine kaydedilir.

Bir işlem, yevmiye defterine hatalı bir işlem kaydedilmiş olsa bile kayda dokunılmaz, düzeltme, yapılacak yeni bir kayıtla sağlanır.

Yevmiye defterine yapılan kayıtların sonraki dönemlerde yapılacak yeni kayıtlarla değiştirilmesini ortadan kaldırmak amacıyla, yevmiye defterinin nötere ibraz edilerek son kaydın altına " Görüldü " sözcüğünün yazılıp, mühür ve imza ettirilmesi, yapılan yanlışların da ancak muhasebe kurallarına uyularak değiştirilmesi yasal zorunluluk haline getirilmiştir.

Yevmiye defterine işlemler " Yevmiye Maddesi " halinde yazılır. Yevmiye defterinde iki tarih çizgisi arasında yer alan terimlerin tümü bir " Yevmiye Maddesi "ni oluşturur.

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
	Açıklama
	TOPLAM

 

Bir işlemin yevmiye defterine kaydedilmeden önce yazıldığı, yetkili imzaları taşıyan ve bir yevmiye maddesindeki içeren fişe " Muhasebe fişi " Denir. İşletmeler işlemleri ile ilgili kayıtları esas defter olan yevmiye defterine geçirmeden önce VUK Madde 219 Maddesinde Belirtildiği gibi kayıt hükmünde olan muhasebe fişlerine geçirebilirler. bir Muhasebe fişinde borçlu ve Alacaklı hesabı, Borçlu ve Alacaklı tutarları ve açıklamayı yazmaya yarayan bölümler bulunur.

 

Defteri Kebir ( Büyük Defter ) Kayıt

 

Defteri Kebir, Yevmiye Defterine geçirilmiş olan işlemler buradan alarak usulüne göre hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Defteri Kebir, TTK ve VUK bakımından tutulması zorunlu defterlerdendir. Ancak defteri Kebirde yapılan tasnif olmaksızın muhasebenin görevini yerine getirilmesi mümkin olmadığından, Bu defterin yasal zorunluluk olmasa da pratik nedenlerle tutulmasının kaçınılmaz olduğu açıktır.

 

Defteri Kebir, Bilanço kalemlerinden aynı türden olanların artış ve eksilişlerini izlemek için kullanılan hesap adı verilen çizelgelerden oluşur. Defteri Kebir Sayfaları Numaralıdır. Açık Şekilde; Defterin Karşılıklı iki sayfasına aynı muara verilir. Sayfanın üzerine o sayfada yer alan hesabın kod Numarası ve ismi yazılır.

 

 

                                                                         (  HESAP ADI ) HESABI

TARİH	MADDE NO	AÇIKLAMA	TUTAR	TARİH	MADDE NO	AÇIKLAMA	TUTAR

 

 

Aylık Mizanların Düzenlenmesi

Yevmiye Defterine tarih sırasına göre kaydedilen işlemlerin defteri kebire ve yardımcı defterlere, matematiksel açıdan, doğru aktarılıp aktarılmadığı kontrol etmeye yarayan bir çizelgedir. Kontrol, yevmiye defterine rakamsal büyüklüğün defteri kebirde de oluşup oluşmadığını denetlenmesi temeline dayanır.

 

Mizan Hesapların adlarının, Borç ve Alacak ile kalanlarının yer aldığı bir listedir.

 

 

                            KAFKASYA LİMİTED ŞİRKETİ 01.01.2…  –  31.01.2…   TARİHLİ AYLIK MİZANI

	HESAP İSMİ	TUTAR		KALAN
		BORÇ	ALACAK	BORÇ	ALACAK
	TOPLAM

 

Mizan Hesaplarının, Borç Tutarı, Alacak Tutarı ve Kalanların Borç ve Alacak Tutarları Birbirine eşit olmak zorundadır.

 

Dönem Sonu Envanter İşlemlerinin Yapılması

 

Dönem Sonunda düzenlenen genel geçici mizanda yer alan hesapların kalanları işletmenin o dönem içindeki çalışmaları sonucunda öz sermayesinde meydana gelen artış veya azalışı tam olarak gösteremez. Öz sermayedeki değişikliği gösterir duruma gelebilmeleri için sözü geçen kalanlar ile işletmenin o andaki bütün mevcut, alacak ve borçlarının gerçek miktarları arasında var olabilecek farkların ortadan kaldırılması gerekir. Bunun sağlanabilmesi envanter çıkarılmasına bağlıdır. " Envanter Çıkarmak " saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle işletmeye dahil ekonomik değerleri ( Mevcutlar, Alacaklar, Borçlar ) kesin ve ayrıntılı olarak saptamaktır. Bu işlemlere "  Muhasebe Dışı Envanter " Denir. Muhasebe dışı envanter sırasında saptanan varlıklar ve borçlar ile hesap kalanları arasındakı farkların giderilmesi, sonuç hesaplarının kapatılacak dönem kar veya zararının saptanması ve benzeri işlemler ise " Muhasebe içi Envanter İşlemleri " Denir.

 

Kesin Mizanın Düzenlenmesi

 

Muhasebe içi envanter işlemleri yevmiye defteri ve defteri kebire işlendikten ve sonuç hesapları kar ve zarar hesabına aktarılarak kapatıldıktan sonra " Kesin Mizan " denilen ve kalanlarından bilanço oluşturulan dönemin son mizanı düzenlenir.

 

                          KAFKASYA LİMİTED ŞİRKETİ 01.01.2…  –  31.12.2…   TARİHLİ KESİN MİZANI

	HESAP İSMİ	TUTAR		KALAN
		BORÇ	ALACAK	BORÇ	ALACAK
	TOPLAM

 

 

Dönem Sonu bilançosunun Düzenlenmesi

 

Kesin mizandaki hesap kalanları işletmenin bilanço günündeki varlık ve kaynaklarının gerçek miktarını gösterir durumdadır. Mevcut ve Alacak hesapları Borç Kalanı, Sermaye ve Borç Hesapları Alacak Kalanı vereceğinden; Kesin Mizanın Borç Kalanları Bilançonun aktifini ( Aktifi Düzenleyici Hesaplar eksi olarak gösterilir ) Alacak Kalanları da Pasifini ( Pasif Düzenleyici Hesaplar eksi Olarak gösterilir ) Oluşturur.

 

Gelir Tablosunun Düzenlenmesi

 

Sonuç Hesaplarından yararlanarak işletmenin o döneme ait " Gelir Tablosu " düzenlenir. Aşağıda Gelir Tablosunun ana yapısı verilmiştir.

 

GELİR TABLOSU

 

Brüt Satışlar

Satış İndirimleri (-)

Net Satışlar

Satışların Maliyeti (-)

Brüt Satış Karı veya Zararı

Faaliyet giderleri (-)

Faaliyet Karı veya Zararı

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-)

Finansman Giderleri (-)

Olağan Kar veya Zarar

Olağandışı Gelir ve Karlar

Olağandışı Gider ve Zararlar (-)

Dönem Karı veya Zararı

Dönem Net Karı veya Zararı

 

Dönem Hesaplarının Kapatılması

 

Dönemsellik Kavramı Gereğince Her Hesap dönemi diğerinden bağımsız olduğundan, envanter işlemleri tamamlanıp, kesin mizan ve kesin mizan kanlarına dayanarak bilanço düzenlendikten sonra; o döneme ait hesapların kapatılarak hesep döneminin sona erdirilmesi gerekir. Hesabın kapatılması için borç ve alacak toplamlarının birbirine eşit duruma getirilmesi gerekir. Buna göre dönem sonunda Borç kalanı veren hesaplar bu kalanlar kadar alacaklandırılır, Alacak kalanı veren hesaplarda bu kalanlar kadar borçlandırılırsa bütün hesaplar kapanmış olur.

 

Yeni Dönem Geçiş ( Hesapların Açılması – Açılış Fişi )

 

Sürekli olan işletme Ömrünün belli aralıklarla bölünmüş parçalarını oluşturan hesap dönemlerinden birinin bitiş anı kendisinden sonraki dönemin de başlayış anıdır. Bu Nedenle işletmenin bir dönemin sonundaki durumu il o dönemi izleyen dönem başındaki durumu birbirinin aynısıdır. Yeni Dönemin İşlemleri, İşletmenin Dönem başındaki durumunun kayıtlara alınması ile başlar. Dönem başı durumunun kayıtlara alınması için önceki dönemin sonunda yapılan kaydın tersi yapılarak eski dönem defterinde kapatılan hesaplar, aynen ve yeniden yeni dönem defterinde açılmış olur.

 

İşe Başlama Bilançosunun Düzenlenmesi