Bilanço Eşitliği, İşletme ilk kurulduğu işletmenin mal varlığı, kurucuların işletmeye tahsis etmiş oldukları varlıklardır. Bu varlığın kaynağı da sermayedir.

Sermaye : İşletme Sahiplerinin varlıklar üzerindeki haklarıdır. Kar, bu haklarda ortaya çıkan artıştır.

İşletme varlıklarını attırmak için, ya kar alınmayıp işletmeye bırakılır yada üçüncü kişilerden borç alınır. Borçlar, Üçüncü kişilerin varlıklar üzerindeki haklarıdır. İşletme varlıkları için ya sermaye ya da borçlanmak suretiyle kaynak sağlar. Diğer bir deyişle, her varlığın bir kaynağı vardır. Böylece, İşletmenin toplam varlıkları ile toplam kaynakları birbirine eşittir.

 

 

       Toplam Varlıklar = Toplam Kaynaklar                                        

 

Varlıklar ya Sermaye yada borçlanmak suretiyle alınabileceğine göre;

 

Toplam Varlıklar = Öz Kaynaklar + Yabancı Kaynaklar   

 

Yukarıda verilen bu eşitlik aslında Bilançonun eşitliğidir. Bilançoda daima aktif taraf ile pasif taraf toplamlarının birbirine eşit olması zorunludur. Bu eşitliğin devamlı olarak sağlanabilmesi için Muhasebe Teorisi Çift Taraflı Kayıt Yöntemini geliştirmiştir. Daha önceki kısımlarda da anlatıldığı üzere her muhasebe işlemlerinden sonra bilanço düzenlenemeyeceğinden işlemler ilgili hesaplarda takip edilmektedir. Bu hesaplar yardımıyla yapılan yevmiye kayıtları sonucu varlık kaynak eşitliği dolayısı eşitliği bozulmamaktadır.

 

Bilançoda yer alan aktif hesaplar mevcutlar be alacaklardan oluşurken, pasif hesaplar ise borçlar ve öz kaynaklardan oluşmaktadır. Öz kaynak yani sermayeyi arttıran gelirler ve sermayeyi azaltan gider hesaplarında etkisi sonucu Temel Muhasebe Eşitliğini Aşağıdaki gibi yazabiliriz.

 

Mevcutlar + Alacaklar = Öz Kaynaklar + Yabancı Kaynaklar + ( Gelir – Giderler )

 

      Aktifler = Pasifler + ( Gelirler – Giderler )

 

Aktifler, Giderler = Pasifler, Gelirler.

 

Yapılan bu eşitliğe göre hesapların çalışma biçimleri aşağıda verilmiştir.

 

BORÇ	AKTİF HESAPLAR		ALACAK
ARTIŞLAR  ( + )		AZALIŞLAR ( – )
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

BORÇ	PASİF HESAPLAR		ALACAK
ARTIŞLAR  ( – )		AZALIŞLAR ( + )
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

BORÇ	GİDER HESAPLARI		ALACAK
ARTIŞLAR  ( + )		AZALIŞLAR ( – )
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

BORÇ	GELİR HESAPLARI		ALACAK
ARTIŞLAR  ( – )		AZALIŞLAR ( + )
BORÇ TOPLAMI		ALACAK TOPLAMI

 

( + ) İşaretler Hesaplara Para Girişlerini

 

( – ) İşaretler Hesaplardan Para Çıkışlarını Gösterir.

 

Sonuç Olarak, Aktif hesaplar ile Gider hesaplarının işleyişi aynıdır. Ayrıca Pasif Hesaplarında işleyişi gelir hesapları ile aynıdır.

Daha Önce hesap kavramını anlatırken bir defteri kebirin nasıl olacağı çizelgelerle anlatılmıştır. Aşağıda bilinmesi gereken en önemli bilgi ise yevmiye kaydının şekil şartlarıdır.

 

Yevmiye Maddesinde Bulunması Gerekli Bilgiler

 

		AÇIKLAMA	TUTAR
			BORÇ	ALACAK
		BORÇLU HESAPLAR  Borçlu Hesabın İlgili Alt Hesabı     ALACAKLI HESAP                                  Alacaklı Hesabın İlgili Alt Hesabı    Açıklama Satırı	Borçlu Hesap     Tutarı	Alacaklı Hesap Tutarı
		TOPLAM

 

Yukarıdaki şemada ilk sütuna yevmiye madde Numarası yazılır. İkinci sütuna ise, Yevmiye Maddesinde yer alan defteri kebirdeki sayfa numaraları yazılır. Kayıt yapılan işleme ait hesapların adlarının, tutarlarının ve diğer bilgilerin yazıldığı, işlemin ve bir sonraki işlemin tarihinin yazıldığı, işlemin ve bir sonraki işlemin tarihinin yazıldığı iki paralel çizgi arasında kalan alana " Madde " adı verilir. Bu madde içimde yer alan Borçlu ve Alacaklı hesap veya hesapların tutar toplamlarının birbirine eşit olması zorunludur.

 

Kaydın sol tarafına o işlemde borçlanacak hesabın kodu ve ismi yazılır. İşlemde varsa borçlu hesabın alt hesabı da yine sol taraftan ana hesabın altındaki satıra kodu ve ismi yazılır.

 

Borçlu hesapların bittiği satırın altından ve işlem tarihinin hemen sütun hızasından da o işlemde alacaklı konumdaki hesabın kodu veismi yazılır. Yine varsa bu hesabın alt hesabı da yine sağ taraftan alacaklı ana hesabın altındaki satıra yazılır.

 

Hem borçlu hemde alacaklı hesapların alt hesaplarının ( Muavin veya Yardımcı ) parasal tutarları bu hesaplardan sonraki ilk sütuna yazılır. Borçlu hesabın parasal tutarı, borçlu hesabın parasal tutarının yazılacağı sütuna hesabın isminin bittiği satırın karşısına yazılır. Alacaklı hesabın da parasal tutarı, alacaklı hesabın parasal tutarının yazılacağı sütuna hesabın isminin bittiği satırın karşısına yazılır.

 

Yevmiye Defterinde, bu amaçla hazoırlanmış özel çizgiler vardır. Ancak, Muhasebesi bilgisayarda tutulan işlemler için yevmiye kayıtları bilgisayar kağıtlarına alınır. Bir Yevmiye Maddesi üç Biçimde Olabilir.

 

Örnek : Basit Madde Yevmiye Kaydı

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI       100 KASA HESABI      Basit Madde Kaydı	100	100
	TOPLAM	100	100

 

Basit Madde : Tek Hesabın Borçlu, Tek Hesabın Alacaklı olduğu made türüdür.

 

Örnek 1 : Bileşik Madde Yevmiye Kaydı :

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	101 ALINAN ÇEKLER HESABI  102 BANKALAR HESABI  320 SATICILAR HESABI  321 BORÇ SENETLERİ HESABI       100 KASA HESABI 100.01 TL Kasası     Bileşik Madde Kaydı	100  200 300 400	1.000
	TOPLAM	1.000	1.000

 

 Örnek 2 : Bileşik Madde Yevmiye Kaydı :

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
2	100 KASA HESABI  100.01 TL Kasası      102 BANKALAR HESABI 120 ALICILAR HESABI                 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI                391 HESAPLNAN KDV HESABI  Bileşik Madde Kaydı	400	100 100 100 100
	TOPLAM	400	400

 

Bileşik Madde : Birden fazla borçlu hesaba karşılık tek hesabın alacaklı olduğu, yada tek hesabın borçlanmasına karşılık birden çok hesabın alacaklandığı madde türüdür.

 

Örnek : Karma Madde Yevmiye Kaydı

 

	AÇIKLAMA	TUTAR
		BORÇ	ALACAK
1	100 KASA HESABI  100.01 TL Kasası  120 ALICILAR HESABI                     600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI                391 HESAPLNAN KDV HESABI   Karma Madde Kaydı	180   1.000	1.000    180
	TOPLAM	1.180	1.180

 

Karma Madde : Birden çok borçlu hesaba karşılık, birden çok hesabın alacaklı olduğu madde türüdür.

 

 

Çift Taraflı Kayıt Yöntemi